Türkiye'de nadir kitapların kaybolması ve çalınması konuşulurken, dünya kütüphaneleri ve üniversiteleri kaynaklarını internete aktarmakla meşgul. Bu sayede bir tıkla kıta ötesindeki kaynaklara ulaşılıyor.
Bin yılların terakümüyle gelen ilim ve fen silsilesinin birer halkası vasfını taşıyan kitaplar, tüm dünyadaki okuyucusuna sanal alemden ulaştırılıyor. Başta Amerika, Kanada, Almanya, İngiltere, Fransa'nın milli kütüphaneleri, raflarında araştırmacılarını bekleyen kitaplarını internete aktararak tüm dünyadaki araştırmacıların ve meraklılarının hizmetine sundu. Son olarak geçtiğimiz haftalarda New York Halk Kütüphanesi, arşivindeki 200 bin civarındaki görseli ücretsiz kullanıma koyduğunu açıkladı. Yüksek çözünürlüklü fotoğraflar arasında Türkiye, Osmanlı, Anadolu kelimeleriyle arama yapıldığında pek çok belge niteliğinde yazma kitap, fotoğraf, gravür mevcut. Üstelik bu hizmetin karşılığında New York Halk Kütüphanesi tek kuruş dahi istemiyor. Görsellerin arzu edildiği takdirde indirilmesi de mümkün.
Amerikan kütüphanesinin bu icraatı, aslında uluslararası alanda mütemadiyen yapılan büyük hizmetlerin son halkası. Daha önce Amerika'nın Duke Üniversitesi Kütüphanesi, Kanada Toronto Üniversitesi, Fransız Milli Kütüphanesi (Bibliothèque Nationale de France), Alman Dijital Kütüphanesi (Deutsche Digitale Bibliothek) bu işin başını çeken kütüphane ve yüksek eğitim kurumları. Türkiye'de yüksek öğrenim görenlerin bile tezlerinde başvurdukları bu kaynaklara birkaç tıkta erişebilmeleri mümkünken, Türkiye'deki kütüphaneler bu konuda henüz kabuğunu kırabilmiş değil. Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Topkapı Müzesi Kütüphanesi, Millet Kütüphanesi, Türk-İslam Eserleri Müzesi'nde bulunan nadide kitaplara uzaktan erişim imkânı bulunmuyor. Araştırmacılar belli bir meblağ karşılığında kütüphaneye giderek bu kitaplardan temin edebiliyor veya mevcut okuma salonlarda çalışabiliyor.
Atatürk Kitaplığı takdir görüyor
Türkiye'de sanal kütüphanecilik denince akla ilk İstanbul Atatürk Kitaplığı geliyor. Uzun bir çalışmanın ardından kütüphanenin internet adresine aktarılan 40 bin kitabın içinde Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi ile basılmış pek çok nadide eser bulunuyor. Bu kitaplara yalnızca ‘katalog.ibb.gov.tr' adresinden ulaşabilmek mümkün. Öte yandan Tokyo Üniversitesi'nde hocalık yapan Yoichi Takamatsu'nun bu husustaki değerlendirmeleri önemli. 90'lı yıllarda İstanbul'da yaşayan doçent, bazı müzelerde kitapların bilgi kaynağından çok ‘tarihi eser' olarak görüldüğünü bu yüzden araştırmacıların zaman zaman güçlükler yaşayabildiğini ifade ediyor. Türk İslam Eserleri Müzesi Eski Müdürü Seracettin Şahin de bazı müzelerde, memurların keyfi muamelelerine maruz kalan ve istedikleri eserleri göremeyen araştırmacıların olduğunu söylüyor.