Haiti'deki yetimhaneler için keşke insani yaşam standartlarının altında diyebilseydim. Yoklarla var olan bir yapı için insani standartlardan bahsetmek imkansız.
Haiti'ye ilk gidişim. Eşimin gönüllü olarak çalıştığı insani yardım kuruluşu olan Embrace Relief'in düzenlediği bir seyahat bu. Deprem sonrası yaraları onarma adına bir çok faaliyete imza atmışlar. Yeni yetimhane inşa projesi, var olanlara yardım faaliyet alanlarından biri. Giyecek ve gıda malzemelerinden oluşan paketleri bizden daha önce konteynerlerla ülkeye gitmiş. Dağıtımına nezaret edeceğiz.
Olaylı geçmesi tahmin edilen cumhurbaşkanlığı seçimi dolayısıyla seyahatin ertelenmesi düşünülmüş. Sonrasında ise “Allah Kerim” deyip yola düşmüşüz. İndiğimizde bir sürpriz bizi bekliyordu. Seçimler biz havada iken iptal olmuş. Başkentin bir çok yerinde kararı protesto eden göstericiler sloganlar atıyor. Silah sesleri, sağa-sola fırlatılan taşlar sloganlara eşlik ediyor.
Genel bir gezi yazısı yazsam Haiti ile alâkalı çok şeylere temas edebilirim. Adanın diğer yarısı Dominican Republic Amerika standartlarında bir ülke iken, Haiti neden dünyanın en fakir ülkelerinden biri diye sorar ve bulduğum cevapları aktarırdım. Şehir şebekesinden evlere su aktarımının haftada iki gün yapıldığını, 10 milyonluk ülkenin gece ve gündüz ancak yüzde 20'sine dönüşümlü olarak elektrik verilebildiğini sorgulardım. Orta sınıfın olmadığı, sadece iki kesimin zengin ve fakir olarak sosyal ve ekonomik hayatta kendine yer bulduğunu misalleriyle yazardım. Ama ben bu yazıda sadece yetimhaneler etrafında gözlemlerimi, düşüncelerimi ve duygularımı paylaşmak istiyorum.
Yaşam standardı ne gezer?
Haiti'de kaldığımız süre boyunca 5 yetimhane gezdik. Hemen hemen hepsinde de gördüğümüz ilk unsur, yaşam standartlarının hiç olmamasıydı. Keşke insani yaşam standartlarının çok altında diyebilseydim. Amerika'daki yetimhanelerle mukayese edip yüzde 50 veya yüzde 80 nispetinde geri diye bir rakam verebilseydim. Düzenli yiyecek-içecek yok; giyecekleri yok; tuvalet-banyo, yatakhane, yatak, elektrik-su yok; sert bir yönetim anlayışıyla disiplini sağlamayı tercih ettikleri için şefkatli yöneticiler de yok… Bu yoklarla var olan bir yapı için insani standartlardan bahsetmek imkansız.
Gittiğimiz her yetimhanede götürdüğümüz bisküvi, çikolata, şeker, pasta, börek türü yiyecekleri dağıtarak ziyarete başladık. Sanki kıtlıktan çıkmışçasına –ne çıkması, kıtlıkla birlikte yaşıyorlar- kapış kapış ellerimizden aldıkları yiyecekleri ağızlarına götürmeleri yürekleri parçalar. Parçaladı da.
Yiyecek faslı bittikten sonra getirdiğimiz giyecekler dağıtılacak. Heyette bulunan kadınlarımız bir anne şefkati ile çocuklara bedenine göre elbiseler, ayakkabılar giydirirken dikkatimizi çeken şey, çocukların anne kucağına olan hasretlerini görmek oldu. Kendisine elbise giydiren beyaz kadının şefkatli sinesine kendini atan, hatta dünyanın en yumuşak döşeklerine değişilmeyecek o kucakta anında uyuyan ya da giydikleri elbiselerden sonra erkeklerin yanına alabildiğine çekingen bir halet-i ruhiye ile gelip elinden tutan, kucağına oturmak isteyen çocuk manzaraları bitirdi çoklarımızı. Aslında bu manzara ihtiyaçlar hiyerarşisinde yiyecek-içecek-giyecek ile sevginin sıralamasını göstermesi açısından benim için oldukça öğreticiydi.
Hizmetçi olarak verilen çocuklar
X UNICEF'de görev yapmış birisinin verdiği bilgiye göre 800'un üzerinde yetimhane var Haiti'de. Ancak buralarda kalan çocukların yüzde 80'i hakiki manada yetim veya öksüz değil. Anne babası veya ikisinden biri hayatta. Başta fakirlik olmak üzere belli sebeplerle çocuklarını yetimhanelere bırakıyorlarmış. Dünya genelinde 8 milyon yetimden kendisine düşen payla Moldova ile birlikte ilk iki sırayı paylaşan Haiti'de aslında Fransızca ‘restavec' denilen anne babaların tarafından başkalarının evine hizmetçi olarak bırakılan 300 bin çocuk daha varmış. Bu da yerleşik ayrı bir kültür.
Bütün engellere rağmen yapacağız
Oraya gidip üç-beş gün harcayarak çocukların gündelik ihtiyaçlarına kısa vadeli ve geçici çözümler üretme, bir–iki defaya mahsus karnını doyurma, giydirme ile iş bitmiyor. Aksine iş orada başlıyor. Bu yapılanlar özellikle geziye katılanlar açısından bir farkındalık şuurunun uyanmasına vesile oluyor. Fakat yeterli değil. Asıl olan daha kalıcı çözümler üretme. İnsan olan herkes bu noktada elini taşın altına koymalı.
Embrace Relief, çalıştığı gönüllüleri ile birlikte yapageldiği organizasyonlarla bütün dünyanın dertlerini bağrında söndürmek için çalışmalarına devam ediyor. Öyle inanıyorum ki önüne çıkan bütün engellemelere rağmen yapmaya da devam edecek. Devlet olarak büyükelçiliğimizin bile olmadığı bir ülkeye, heyetler halinde gelip ülke yetkililerinin izni ve gözetimi altında yapılan yardım faaliyetlerini gammazlamaya engelleme denmez de ne denir?