Çözüm sürecinde tartışılan konulardan biri de koruculuk sisteminin kaldırılmasıydı. Ancak bu o kadar kolay bir iş gibi görünmüyor. Yıllarca koruculuk yapan aşiretler ya da köyler, silahı bırakınca öldürülmekten veya işsiz kalmaktan korkuyor.
Çözüm sürecinde neredeyse hiç konuşulmayan koruculuk sistemi, Kürt sorununda önemli bir yer işgal ediyor. Bu uygulama ile bölgede toplumsal ilişkilerin nasıl bir tahribata uğradığını ve korucu ailelerin nasıl bir çıkmazda olduğunu ortaya koyacak çalışmalar ise yok denecek kadar az. ‘Devlet ve PKK İkileminde Korucular' kitabını kaleme alan Bingöl Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Seyman Önder, bu konuda bir nevi durum raporu ortaya koyuyor. Korucu ailelerinin hangi sebeplerle bu görevi seçtiğini, sosyal ve ekonomik portrelerini, bölge halkı ile ilişkilerini inceleyen Önder, tek bir korucu profili çizilemeyeceğine dikkat çekiyor. Koruculuğun, devlet yetkilileri tarafından aşiret liderlerine teklif edildiğini, bazı ailelerin ekonomik nedenlerle bazılarının ise çevre köy ve aşiretlerin baskılarından dolayı kabul ettiğini söylüyor. Çünkü koruculuğu kabul eden köyler devletin verdiği silah ve yetkilerle husumetli oldukları aşiretlere karşı üstünlük elde ediyor. Koruculuk sistemini bölgede yerleştirmek isteyen devlet yetkilileri ise bu aşiretlerin olumsuz bazı davranışlarını görmezden geliyor. Güvenlik endişesiyle isimleri verilmeyen korucu ailelerinin sözleri de bu tespiti doğrular nitelikte. Bir ailenin üyeleri, sistem son bulursa kendilerinin nasıl etkileneceğini şöyle anlatıyor: “Çevre köylerden bize çok ciddi baskılar gerçekleşir. Şimdilik bu baskıların önüne geçen, elimizdeki silahlar ve bize verilen yetkilerdir. Çevremizdeki köyler birbiriyle akraba, biz ise onlara göre daha az sayıdayız.” Korucu olduktan sonra civar köylerle ilişkisinin nasıl değiştiğine yönelik soruya ise bir başka korucu ailesi, “Komşu aşiretle sıkıntılarımız daha önce vardı. Onlar korucu olunca bize olan baskıları artmıştı. Devlete güveniyorlar, sürekli sorunlar çıkarıyorlardı. Biz de korucu olduktan sonra ilişme cesaretini pek bulamadılar. Artık bizim de sırtımızda devlet, elimizde silah var.” cevabını veriyor.
Maaş alamazsak geçinemeyiz
Koruculuk sistemi kalkarsa ne olur?
Korucu 1: “Koruculuk sistemi, burada tarım ve hayvancılığı perişan etti. Güvenlik nedeniyle tarım ve hayvancılığa bir dönem izin verilmedi. Geliri kalmayanlar koruculuğu kabul etti ve tarım ve hayvancılık bölgede önemini tamamen yitirdi. Koruculuk kalktığında, insanlar sabit gelirlerinden olacakları için yeni iş alanlarına yöneleceklerdir. Tarım ve hayvancılık üzerindeki baskı da tamamen kalkarsa, bölgede bu iş kolunda bir artış yaşanır.”
Korucu 2: “Kimse sabit geliri olduğu için başka bir iş yapmıyor. Eğer koruculuk kaldırılırsa insanlar hayvancılık yapmaya başlar..”
Korucu 3: “Ekonomimiz büyük zarar görür. Çünkü biz artık öyle bir hale geldik ki, devletin eline bakar olduk. Maaş alamazsak geçinemez duruma düşeriz.”
Korucu 4: “Çobanlık yaparım. Eğer bunu yapma şansım olmazsa kente taşınırız.”
Korucu 5: “Eğer bana iş ya da maaş verilmezse hayvancılık yapmaya çalışırım. Eğer onu da tutturamazsam büyük şehirlere gurbete gider, iş ararım.”
Korucu 6: “15 yıldır biz bu işi yapıyoruz. Çatışmaların en şiddetli olduğu, güvenliğin en sıkıntılı olduğu dönemlerde biz bu devlete canımızla, kanımızla hizmet ettik. Şimdi bize herhangi bir güvence verilmeden kaldırılmamalıdır.
Kendilerini kullanılmış hissediyorlar
Doç. Dr. Mehmet Seyman Önder, ailelerin gelecek planlarında koruculuğun yer almadığını, bu işi çocuklarına miras bırakmak istemediklerini belirterek, bir ailenin sözlerini aktarıyor: “Başka bir kurumda aynı maaşla çalışma teklifini kabul etmeyen korucunun aklından şüphe ederim. Çünkü güvende olacaksın. Bir çatışmaya katılma durumun kalmıyor. Eve baskın düzenlenir mi ya da bir yere gittiğimde takip ediliyor muyum korkusu var. Bu yüzden daha güvenli bir iş isterim.” Ayrıca aileler arasında devlet tarafından kullanıldığını hissedenlerin sayısı da hayli fazla. Kitapta görüşüne yer verilen bir korucu ailesi, bu düşüncesini şöyle açıklıyor: “Biz devletin güvenliğini sağlamak için koruculuk yaptık, ancak diğer bölgedeki bazı korucuların ihaneti sonrası devlet unsurları askerdense korucu kayıplarını tercih ediyor. Bu da bize kullanıldığımız hissi veriyordu.” Yaşanan onca öfke ve ölümün üzerine bölge halkında korucular ve diğerleri arasında ciddi ayrılıklar oluştuğunu hatırlatan Önder'e göre bu sistem son bulurken bir toplumsal rehabilitasyona da ihtiyaç var.