Ünlü yazarlarımızın eserleri kaç dile çevrildi? Korsana en çok düşen yazarımız hangisi? Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna’sı neden bugüne kadar filme alınmadı? Onk Ajans’ın yöneticileri anlaşmalı oldukları yazarlar listesine bakarak cevap veriyor.
Türkiye’nin ilk ve en büyük telif hakkı ajanslarından biri Onk Ajans. Yüz elliye yakın yabancı yayınevinin yazarlarını piyasaya tanıtıyor, temsilciliklerini yapıyor; Kemal Tahir’den Adalet Ağaoğlu’na yüze yakın yerli yazarın telif hakkını elinde bulunduruyor. Salt edebiyat değil, tiyatro-sinema-televizyon sektöründe uzun yıllardır hak sahibiler. İki kapak arasından beyaz cama aktarılan popüler birçok dizinin hakkı onlardan alındı. Liste bir hayli uzun: Aşk-ı Memnu (Halit Ziya Uşaklıgil), Yol Ayrımı (Kemal Tahir), Selvi Boylum Al Yazmalım (Cengiz Aytmatov), Yaprak Dökümü-Çalıkuşu-Dudaktan Kalbe (Reşat Nuri Güntekin)… Telif hakları konusunda bilinç ne seviyede? En çok hangi yazar korsana düşüyor? Kürk Mantolu Madonna neden bugüne kadar sinemaya aktarılmadı? Soruların cevabı ajansın yönetim kurulu başkanı Mehmet N.Karaca ile genel yönetmen Meriç Güleç’te.
Dünyada telif haklarının en çok ihlal edildiği ülkelerin başında geliyoruz. Karnemiz pek iç açıcı değil. Ajansın yönetim kurulu başkanı Karaca’ya göre bugün, eskiye göre durumumuz kötü sayılmaz: “Ten Ten karakterinin yaratıcısı babamın dostuydu, hakları bizdeydi. O sırada bir yayınevi kitabı kaçak basıyor. ‘Ten Ten’in Belçika’da çıkan 7 albüm varsa, Türkiye’de 10 var. Buradaki yayınevi, resimleri birleştirip hikâye yazıyor. Dava açılıyor, mahkemeye gidiliyor. Fransızca baskıda doğal olarak ‘Tın Tın’ yazıyor. Hâkim kaçak baskıya bakıp, ‘Bunlar aynı değil, bu Ten Ten.’ diyor. Hâkim, telif hakları konseptini böyle algılıyordu. O günlere nazaran bugün çok iyi noktadayız.” Yayıncılar, meslek birlikleri birlik olup korsanla mücadele etse de cezalar caydırıcı olmadığı için surdaki çatlak bir türlü onarılamıyor. İkilinin düşüncesi; bu konuda yeni yasal düzenlemelerle ciddi yaptırımlar uygulanmalı. Bakanlık, korsanın daha sıkı takipçisi olmalı. Ancak bu şekilde korsancılar cesaretini kaybeder. Ajansın korsanla mücadele konusunda özel bir ekibi var mı? “Orta ölçekli yayınevlerinin, özellikle ajansların tek tek yazar bazında korsanı takip etmesi mümkün değil. Bunun için büyük bir ekip ve ciddi ekonomi gerekir. Bunu ajanslar finanse edemez. İzin alınmadan yapılan yüksek orandaki alıntılar, antolojiye konması vb. söz konusu olursa biz ancak böyle durumlarda çaba sarf edip yazarımızı koruyabiliriz.” diyor Güleç.
KÜrk Mantolu Madonna’nın DÖrt yılı var
Ajansın anlaşmalı olduğu korsanı en fazla basılan yazarlara bakınca şaşırtıcı olmayan bir tablo çıkıyor. Liste çok satan yazarlarla dolu. En üste son üç yıldır ‘en çok satan 10 kitap’ listesinden inmeyen Sabahattin Ali’nin Kürk Mantolu Madonna’sı (en çok satanın çok korsanı fikrinden yola çıkarak fikir yürütülüyor) var. Onu takip edenler Adalet Ağaoğlu, Kemal Tahir, Suat Derviş vb. önemli yazarların eserleri. Kürk Mantolu Madonna’ya özel bir parantez açmak gerek. Bilindiği gibi yönetmen İlksen Başarır ile Mert Fırat şu anda bu ölümsüz eseri sinemaya aktarıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 600 bin TL gibi hatırı sayılır bir destek verdiği hikâye, şu an çekim aşamasında. Edebiyatımızın en popüler hikâyelerinden birinin bugüne kadar perdeye aktarılmaması enteresan. Acaba telif sorunu mu var? Karaca, bu konuda tutucu bir tavırlarının olmadığını söylüyor: “Son yirmi yıl içinde çeşitli sebeplerle gündeme geldi. Farklı yapımcılar opsiyonunu satın alıp yapmayı denedi ama bir türlü hayata geçirilemedi. Sözleşmeler sona erdi. Çok önemli bir eser. Eğer yapılacaksa hakkı verilerek yapılmalı diyerek yola çıkıyorlar. Belki bütçeyi toparlayamadılar, cast, prodüksiyon anlamında o dinamikleri bir araya getiremediler. Bilemiyorum. Bu sefer hayata geçeceğine dair çok ümitliyiz.”
Bu arada hatırlatalım. Dört yıl sonra faili meçhul bir cinayete kurban giden Sabahattin Ali’nin ölümünün 70. yılı. Yani yazarın bütün eserlerinin üzerindeki telif hakları kalkıyor. Küçük Prens gibi onlarca yayınevinin baskısıyla karşımıza çıkabilir. Kuvvetle muhtemel yeni filmlere konu olacak, sahnelere aktarılacak. Şu anda haklarını elinde bulunduranların düşüncesi ne? “Kızı Filiz Hanım ile bu konuda konuşmadık. Çağdaş yazarların eserleri yavaş yavaş korumadan kalkıyor. Doğal süreç bu. İlksen Başarır ile Mert Fırat’ın Kürk Mantolu Madonna’yı uluslararası çapta bir proje olarak vizyona çıkaracağını düşünüyoruz. Böyle bir örnek çıktıktan sonra taklidinin yapılmasının çok esprisi olmayabilir.” diyor Güleç.
Diziler sayesinde romanlar da farklı dillere çevrildi
Türkiye’de çekilen diziler özellikle Balkanlar ve Ortadoğu’da geniş bir izleyici kitlesine ulaşıyor. Bu transferin bir de kitaba bakan yönü var. Malumunuz ilgi gören dizilerin çoğu romanlardan uyarlama. Güleç, bu konuda dizileri hafife almamız gerektiğini, eserlerin farklı dillere çevrilmesine büyük katkı sağladığını aktarıyor: “Reşat Nuri Güntekin’in televizyon dizileri yurtdışında da gösterildi, bu ilginç bir şekilde kitaba da ilgi doğurdu. Bununla birlikte Güntekin’in eserleri 15 dile çevrildi. Bütün Doğu Avrupa, Balkan ülkelerinde hatta Baltık ülkelerinde… Rusya’da bütün koleksiyonu yayınlandı, bu çok keyifli bir şey. Bunun için dizileri çok hafife almamak lazım. Yazarın, eserinin bilinirliğine çok ciddi katkısı oluyor. Kürk Mantolu Madonna’da bu olumlu etkileşimi bekliyoruz.” En çok yabancı dile çevrilen eser hangisi peki? İlk sırada 16 dille Sabahattin Ali geliyor. Çevrildiği en ‘yabancı’ dil Urduca. Penguen’le anlaşma yapılmış, yakın zamanda daha geniş kitlelere ulaşacak yeni İngilizce baskılar yapılacak. Almanya’da dördüncü (yabancı genelde tek baskıda kaldığı için dikkat çekici bir ayrıntı) baskıyı yapmış. İkinci sırada 15 dille Reşat Nuri Güntekin var. Üç, 9 dille Adalet Ağaoğlu.