Madde bağımlılarına “Bırak, kurtul!” demek kolay. Ancak asıl problem bıraktıktan sonra başlıyor. Stres, kaygı, depresyon ve uyku problemi bağımlıların yakasını bırakmıyor. Bu noktada egzersiz terapisi devreye giriyor.40 yaşındaki Ş.Y. yıllarca uyuşturucu kullandıktan sonra bırakmaya karar verir. Ancak bu kararı verdiğinde fiziksel gücünü kaybetmiş bir haldedir. Fiziksel arınmadan çıktığında apartmanın kapısını açamaz, hatta elinde bir poşet dahi taşıyamaz. O kadar ki kasları erimiş durumdadır. Maddeyi bıraktıktan sonra tedavi sürecinde geceleri ağlayarak ve çığlıklarla uyanır. Annesi kızına bir şey olmasından ya da kendisine zarar vermesinden korktuğu için her gece onu kontrol eder. Ancak Ş.Y. egzersiz terapisine katıldıktan sonra bu durum değişir. 4 hafta sonunda Ş.Y.’nin kas kuvveti düzelmeye başlar. Minimumdan başlayan ağırlık çalışması ve yürüyüşün ardından Ş.Y. uykusunda çığlıklar atmaya değil gülmeye başlar. Hatta apartmanın kapısını da kendi başına açabilecek hale gelir.Egzersiz terapisi madde bağımlılığının tedavisinde uygulanan terapilerden biri. Madde kullanmayı bırakmak isteyen kişiler önce hastaneye yatıyor ve 15-21 günlük fiziksel arınma sürecinden geçiyor. Ardından tedavi ayakta devam ediyor ve rehabilitasyon süreci başlıyor. İşte bu süreçte terapiler devreye giriyor. Bireysel, grup, müzik, tiyatro ve hayvan terapileri en çok uygulanan terapiler arasında. Ancak son yıllarda özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde ve İngiltere’de egzersiz terapisi öne çıkmaya başladı. Türkiye’de ise pek yaygın olmayan egzersiz terapisi İstanbul Teknik Üniversitesi Beden Eğitimi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hülya Yeltepe Ercan’a göre madde bağımlılığına madde kullanmadan alternatif sunuyor.Madde egzersizle yer değiştirebilirDr. Hülya Yeltepe Ercan doktora çalışması sırasında egzersiz terapisini madde bağımlılığından kurtulmak için tedavi gören bir grup üzerinde uygulamış. Ercan, “Egzersiz kumar, yeme, insan bağımlılığı davranış bağımlılıklarının bazıları. Bunlar alkol ve madde bağımlılığına çok benziyor. Bağımlılıklar yer değiştirebiliyor. Eğer bu hastalara egzersiz yaptırabilirsek maddenin yerine egzersizi koyabilir miyiz diye yola çıktık. Çünkü egzersiz bağımlılığı bunlar arasında en masum ve en pozitif olan ve daha sağlıklı bir bağımlılık.” diyor.Kaygı düşüyor1970’lerden sonra egzersizin stres, kaygı, depresyon, hatta şizofreni gibi rahatsızlıklarda hastalara yardımcı olduğu bulunmuş ve bunun üzerine çalışmalar yapılmış. Ercan, madde bağımlılarına yardımının da bunun üzerine temellendiğini ifade ediyor. Çünkü bağımlılar fiziksel arınma denilen detoksifikasyon sürecinden sonra çok ciddi stres ve kaygı yaşıyor. Depresyon ve uyku problemi birçoğunun yakasını bırakmıyor. Özellikle uyku problemi ile başa çıkmak için aynı zamanda ilaç tedavileri devam ediyor. Eğer bunlar halledilmezse kişi tekrar maddeye başlıyor. Egzersiz aslında burada devreye giriyor. Dr. Ercan bunu şöyle anlatıyor: “Çünkü kaybedilmiş bir iş, aile, çevre var. Maddeden temizlendiğinde ne yapacağını bilmiyor. Bu da stres, kaygı ve depresyona sebep oluyor. Bunlara ek olarak uyku düzensizliği var. Zaten maddeyi bıraktıktan sonra nüks yani tekrar başlama dediğimiz şey bu aşamada oluyor. Orada biz egzersizi devreye sokuyoruz ki stres ve kaygı seviyesi düşsün.” Ercan doktora çalışması sırasında spor yapan bağımlılarda kaygının anlamlı bir şekilde düştüğünü gözlemlemiş. Yakın zamanda daha uzun soluklu bir çalışma planlayan Ercan, “Depresyonda da bir düşüş var. Ama çalışma süremiz kısa idi. Daha iyi sonuç almak için egzersizin daha uzun yapılması gerekiyor. Örneğin 3 aydan daha uzun çalışmalarda depresyonun çok daha fazla azalacağına düşünüyorum.” diye belirtiyor. Başka çalışmalarda ise düzenli spor yapanların madde kullanımına aşermesinde düşme görülüyor. Ayrıca spor yapanların fiziksel yaşam kalitelerinde artış oluyor. Ş.Y.’nin artık oturduğu binanın kapısını açabilmesi gibi.Bağımlılığa madde kullanmadan alternatifÖğretim görevlisi Hülya Yeltepe Ercan, bunun sebebini egzersizin madde kullanımına madde kullanmadan alternatif yöntem olmasına bağlıyor. Dr. Ercan, “Bu tedavi değil. Tedaviyi destekleyen bir terapi. Spor fiziksel olarak uyarılma sağlıyor. Madde kullanmadan alternatif dememizin sebebi de bu. Madde kullanıldığında birtakım hormonlar uyarılıyor. Adrenalin, endorfin, dopamin vs. seviyesi artıyor. Kişi ilk başta kendini harika hissediyor. İlerleyen zamanlarda o iyilik hali tamamen kayboluyor. Spor yapıldığında da depresyonu, stresi azaltmasının sebebi hormon seviyelerini yükselterek madde kullanmadan iyi hissettirmesi. O yüzden alternatif olarak düşünülüyor. Spor yaptığında bu hormonların seviyesi yükseliyor ve bir şeyi başarmış olmanın mutluluğu oluyor. Bu his tedavinin kalıcı olmasına sebep oluyor.” diyerek maddeyle egzersizin nasıl yer değiştirdiğini anlatıyor.Nasıl yapılıyor?Terapi uyuşturucu bağımlılarına da alkol bağımlılarına da uygulanabiliyor. Ancak hastanedeki tedavide yoğun ilaç kullanımı olduğu için bundan sonraki rehabilitasyon döneminde yapmak daha iyi sonuçlar veriyor. Egzersiz terapisi uygulanırken bağımlılıktan kurtulmaya çalışan kişinin tedavisi devam ediyor. Varsa grup terapisi ve bireysel terapisine gidiyor. Psikologla görüşüyor. Bunlarla birlikte haftada en az üç gün egzersiz terapisine katılmak gerekiyor. Haftalık 3-5 gün arasında değişen terapilere kişi ne kadar zamanı varsa o kadar iştirak edebiliyor. Ercan, “Aslında ilerleyen zamanlarda her gün yapabilirse hayatının bir parçası haline getirebilirse daha iyi sonuçlar alınabilir.” diyerek sporun sürekli hale getirilmesi gerektiğine işaret ediyor. Ercan’ın yaptığı çalışmada hem aerobik hem ağırlık yer alıyor. Ayrıca koşu ve yürüyüş gibi farklı spor türleri de yapılabiliyor. Çünkü egzersizin yararının gözle görülür olması ve maddenin sağladığı rahatlamayı vermesi için orta şiddet ve üzerinde yapılması gerekiyor. Ancak arınma sürecinden yeni çıkmış hastalar fiziksel olarak bitmiş durumda oluyor ve bazıları en düşük seviyede bile spor yapmakta zorlanıyor. Bu yüzden her bireyin önce ne kadar süre ve hangi şiddette egzersiz yapacağının hesaplanması gerekiyor. Ercan, çalışmasında kadınlara 20-25 dakika süren ağırlık çalışması ve 30 dakikalık orta şiddetli aerobik yaptırmış. Yürüyüş için de en az yarım saat gerekiyor.Üniversite öğrencilerinden destek alınabilirEgzersiz terapisini yapmak pek de kolay değil. Çünkü ne yer var ne de uzman. Nitekim Dr. Ercan da çalışmasını İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bulunan fitness salonunda yapmış. Bununla birlikte hastaların tek başına aletlerle çalışması tehlikeli. Bir uzmandan yardım alınması gerekiyor. Ayrıca sporu kendi kendine yapmak hastalara sıkıcı geliyor. Zorlandıklarında eğitmenle çalışmak iyi geliyor. Uzman hem gücü yetmeyenlere yardımcı oluyor hem de moral veriyor. Böylece katılım ve istek artıyor. Ercan’a göre bağımlılara spor yaparken yardım edecek uzmanlar üniversite öğrencileri arasından seçilebilir. Üçüncü ve dördüncü sınıf spor akademisi öğrencileri hastalara tenis öğretebilir ya da farklı faaliyetler yaptırabilir. Bu öğrencilere staj sayılabileceği gibi ders notu olarak da kabul edilebilir.2-3 saat uyumak için 5 gün spor yapıyorEgzersiz terapisine katılanlardan K.D., “Ben spora başlamadan önce çok agresiftim. Merhaba deseler bile niye merhaba diyorlar diye kızıyordum. Ama spor yaptığım günler kim ne derse desin sinirlenmiyorum.” diyor. Haftada 5 gün spor yapan E.Ö. ise egzersiz günleri dışında ekstradan yürüyüş yapıyor. Çünkü çok ağır uyku problemi var ve tek istediği günde 2-3 saat uyuyabilmek. Önce en hafif ağırlıkları bile kaldıramayan ve Dr. Ercan ile birlikte egzersiz yapan Ş.Y. ise “Her gece üç dört kere bağırarak ve ağlayarak uyanıyordum. Ama spor yapmaya başladığımdan beri uyanmıyorum.” diyerek spor terapisinin onda yaptığı değişimleri anlatıyor. Z.K. sporun onu nasıl rahatlattığını şöyle anlatıyor; “Her gün ağırlık çalışıyorum. Ağırlık çalışmazsam aklım maddeye gidiyor. Evde canım sıkılıyor. Birden streslenmeye başlıyorum. Alıyorum kıyafetlerimi hemen spor salonuna gidiyorum. ”
Madde bağımlılarına “Bırak, kurtul!” demek kolay. Ancak asıl problem bıraktıktan sonra başlıyor. Stres, kaygı, depresyon ve uyku problemi bağımlıların yakasını bırakmıyor. Bu noktada egzersiz terapisi devreye giriyor.40 yaşındaki Ş.Y. yıllarca uyuşturucu kullandıktan sonra bırakmaya karar verir. Ancak bu kararı verdiğinde fiziksel gücünü kaybetmiş bir haldedir. Fiziksel arınmadan çıktığında apartmanın kapısını açamaz, hatta elinde bir poşet dahi taşıyamaz. O kadar ki kasları erimiş durumdadır. Maddeyi bıraktıktan sonra tedavi sürecinde geceleri ağlayarak ve çığlıklarla uyanır. Annesi kızına bir şey olmasından ya da kendisine zarar vermesinden korktuğu için her gece onu kontrol eder. Ancak Ş.Y. egzersiz terapisine katıldıktan sonra bu durum değişir. 4 hafta sonunda Ş.Y.’nin kas kuvveti düzelmeye başlar. Minimumdan başlayan ağırlık çalışması ve yürüyüşün ardından Ş.Y. uykusunda çığlıklar atmaya değil gülmeye başlar. Hatta apartmanın kapısını da kendi başına açabilecek hale gelir.Egzersiz terapisi madde bağımlılığının tedavisinde uygulanan terapilerden biri. Madde kullanmayı bırakmak isteyen kişiler önce hastaneye yatıyor ve 15-21 günlük fiziksel arınma sürecinden geçiyor. Ardından tedavi ayakta devam ediyor ve rehabilitasyon süreci başlıyor. İşte bu süreçte terapiler devreye giriyor. Bireysel, grup, müzik, tiyatro ve hayvan terapileri en çok uygulanan terapiler arasında. Ancak son yıllarda özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nde ve İngiltere’de egzersiz terapisi öne çıkmaya başladı. Türkiye’de ise pek yaygın olmayan egzersiz terapisi İstanbul Teknik Üniversitesi Beden Eğitimi Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Hülya Yeltepe Ercan’a göre madde bağımlılığına madde kullanmadan alternatif sunuyor.Madde egzersizle yer değiştirebilirDr. Hülya Yeltepe Ercan doktora çalışması sırasında egzersiz terapisini madde bağımlılığından kurtulmak için tedavi gören bir grup üzerinde uygulamış. Ercan, “Egzersiz kumar, yeme, insan bağımlılığı davranış bağımlılıklarının bazıları. Bunlar alkol ve madde bağımlılığına çok benziyor. Bağımlılıklar yer değiştirebiliyor. Eğer bu hastalara egzersiz yaptırabilirsek maddenin yerine egzersizi koyabilir miyiz diye yola çıktık. Çünkü egzersiz bağımlılığı bunlar arasında en masum ve en pozitif olan ve daha sağlıklı bir bağımlılık.” diyor.Kaygı düşüyor1970’lerden sonra egzersizin stres, kaygı, depresyon, hatta şizofreni gibi rahatsızlıklarda hastalara yardımcı olduğu bulunmuş ve bunun üzerine çalışmalar yapılmış. Ercan, madde bağımlılarına yardımının da bunun üzerine temellendiğini ifade ediyor. Çünkü bağımlılar fiziksel arınma denilen detoksifikasyon sürecinden sonra çok ciddi stres ve kaygı yaşıyor. Depresyon ve uyku problemi birçoğunun yakasını bırakmıyor. Özellikle uyku problemi ile başa çıkmak için aynı zamanda ilaç tedavileri devam ediyor. Eğer bunlar halledilmezse kişi tekrar maddeye başlıyor. Egzersiz aslında burada devreye giriyor. Dr. Ercan bunu şöyle anlatıyor: “Çünkü kaybedilmiş bir iş, aile, çevre var. Maddeden temizlendiğinde ne yapacağını bilmiyor. Bu da stres, kaygı ve depresyona sebep oluyor. Bunlara ek olarak uyku düzensizliği var. Zaten maddeyi bıraktıktan sonra nüks yani tekrar başlama dediğimiz şey bu aşamada oluyor. Orada biz egzersizi devreye sokuyoruz ki stres ve kaygı seviyesi düşsün.” Ercan doktora çalışması sırasında spor yapan bağımlılarda kaygının anlamlı bir şekilde düştüğünü gözlemlemiş. Yakın zamanda daha uzun soluklu bir çalışma planlayan Ercan, “Depresyonda da bir düşüş var. Ama çalışma süremiz kısa idi. Daha iyi sonuç almak için egzersizin daha uzun yapılması gerekiyor. Örneğin 3 aydan daha uzun çalışmalarda depresyonun çok daha fazla azalacağına düşünüyorum.” diye belirtiyor. Başka çalışmalarda ise düzenli spor yapanların madde kullanımına aşermesinde düşme görülüyor. Ayrıca spor yapanların fiziksel yaşam kalitelerinde artış oluyor. Ş.Y.’nin artık oturduğu binanın kapısını açabilmesi gibi.Bağımlılığa madde kullanmadan alternatifÖğretim görevlisi Hülya Yeltepe Ercan, bunun sebebini egzersizin madde kullanımına madde kullanmadan alternatif yöntem olmasına bağlıyor. Dr. Ercan, “Bu tedavi değil. Tedaviyi destekleyen bir terapi. Spor fiziksel olarak uyarılma sağlıyor. Madde kullanmadan alternatif dememizin sebebi de bu. Madde kullanıldığında birtakım hormonlar uyarılıyor. Adrenalin, endorfin, dopamin vs. seviyesi artıyor. Kişi ilk başta kendini harika hissediyor. İlerleyen zamanlarda o iyilik hali tamamen kayboluyor. Spor yapıldığında da depresyonu, stresi azaltmasının sebebi hormon seviyelerini yükselterek madde kullanmadan iyi hissettirmesi. O yüzden alternatif olarak düşünülüyor. Spor yaptığında bu hormonların seviyesi yükseliyor ve bir şeyi başarmış olmanın mutluluğu oluyor. Bu his tedavinin kalıcı olmasına sebep oluyor.” diyerek maddeyle egzersizin nasıl yer değiştirdiğini anlatıyor.Nasıl yapılıyor?Terapi uyuşturucu bağımlılarına da alkol bağımlılarına da uygulanabiliyor. Ancak hastanedeki tedavide yoğun ilaç kullanımı olduğu için bundan sonraki rehabilitasyon döneminde yapmak daha iyi sonuçlar veriyor. Egzersiz terapisi uygulanırken bağımlılıktan kurtulmaya çalışan kişinin tedavisi devam ediyor. Varsa grup terapisi ve bireysel terapisine gidiyor. Psikologla görüşüyor. Bunlarla birlikte haftada en az üç gün egzersiz terapisine katılmak gerekiyor. Haftalık 3-5 gün arasında değişen terapilere kişi ne kadar zamanı varsa o kadar iştirak edebiliyor. Ercan, “Aslında ilerleyen zamanlarda her gün yapabilirse hayatının bir parçası haline getirebilirse daha iyi sonuçlar alınabilir.” diyerek sporun sürekli hale getirilmesi gerektiğine işaret ediyor. Ercan’ın yaptığı çalışmada hem aerobik hem ağırlık yer alıyor. Ayrıca koşu ve yürüyüş gibi farklı spor türleri de yapılabiliyor. Çünkü egzersizin yararının gözle görülür olması ve maddenin sağladığı rahatlamayı vermesi için orta şiddet ve üzerinde yapılması gerekiyor. Ancak arınma sürecinden yeni çıkmış hastalar fiziksel olarak bitmiş durumda oluyor ve bazıları en düşük seviyede bile spor yapmakta zorlanıyor. Bu yüzden her bireyin önce ne kadar süre ve hangi şiddette egzersiz yapacağının hesaplanması gerekiyor. Ercan, çalışmasında kadınlara 20-25 dakika süren ağırlık çalışması ve 30 dakikalık orta şiddetli aerobik yaptırmış. Yürüyüş için de en az yarım saat gerekiyor.Üniversite öğrencilerinden destek alınabilirEgzersiz terapisini yapmak pek de kolay değil. Çünkü ne yer var ne de uzman. Nitekim Dr. Ercan da çalışmasını İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bulunan fitness salonunda yapmış. Bununla birlikte hastaların tek başına aletlerle çalışması tehlikeli. Bir uzmandan yardım alınması gerekiyor. Ayrıca sporu kendi kendine yapmak hastalara sıkıcı geliyor. Zorlandıklarında eğitmenle çalışmak iyi geliyor. Uzman hem gücü yetmeyenlere yardımcı oluyor hem de moral veriyor. Böylece katılım ve istek artıyor. Ercan’a göre bağımlılara spor yaparken yardım edecek uzmanlar üniversite öğrencileri arasından seçilebilir. Üçüncü ve dördüncü sınıf spor akademisi öğrencileri hastalara tenis öğretebilir ya da farklı faaliyetler yaptırabilir. Bu öğrencilere staj sayılabileceği gibi ders notu olarak da kabul edilebilir.2-3 saat uyumak için 5 gün spor yapıyorEgzersiz terapisine katılanlardan K.D., “Ben spora başlamadan önce çok agresiftim. Merhaba deseler bile niye merhaba diyorlar diye kızıyordum. Ama spor yaptığım günler kim ne derse desin sinirlenmiyorum.” diyor. Haftada 5 gün spor yapan E.Ö. ise egzersiz günleri dışında ekstradan yürüyüş yapıyor. Çünkü çok ağır uyku problemi var ve tek istediği günde 2-3 saat uyuyabilmek. Önce en hafif ağırlıkları bile kaldıramayan ve Dr. Ercan ile birlikte egzersiz yapan Ş.Y. ise “Her gece üç dört kere bağırarak ve ağlayarak uyanıyordum. Ama spor yapmaya başladığımdan beri uyanmıyorum.” diyerek spor terapisinin onda yaptığı değişimleri anlatıyor. Z.K. sporun onu nasıl rahatlattığını şöyle anlatıyor; “Her gün ağırlık çalışıyorum. Ağırlık çalışmazsam aklım maddeye gidiyor. Evde canım sıkılıyor. Birden streslenmeye başlıyorum. Alıyorum kıyafetlerimi hemen spor salonuna gidiyorum. ”