‘Özgürlüğün rengi’ olarak anılan Mandela ile ilgili çekilen ondan fazla film var. Kimi cezaevi yıllarını anlatıyor, kimi başkanlık dönemini, eşiyle ilişkisini… Filmleri puzzle gibi bir araya getirince ortaya etkileyici bir lider portresi çıkıyor.Bir lideri sinemada anlatmak zordur. Çünkü hayatı birbirinden değerli ayrıntılarla doludur. Senarist, birinin hatırı kalmasın, ikincisinin boynu bükülmesin derken filmi belgesele çevirebilir. Bunun için hayatının bir bölümüne odaklanıp hikâye anlatmak daha sağlıklı, etkileyicidir.Sinemacılara tatlı kâbuslar gördüren liderlerden biri de Nelson Mandela. Sıra dışı bir hikâyesi var: Kabile şefinin oğlu olarak dünyaya gelen Mandela, bütün yoksulluklara rağmen okuyup avukat oluyor. Sömürgecilik karşıtı hareketi benimseyip siyahlarla beyazların eşit vatandaşlık hakkına sahip olması için mücadele ediyor. Barışçıl yollarla başlattığı protestolar zamanla renk değiştirince devlete suikast düzenleyen örgüte üyelikten yakalanıp müebbet hapis cezasına çarptırılıyor. Dile kolay 27 yıl yatıyor cezaevinde. Küçük bir hücrede hayal kurarak, eşiyle altı ayda bir yazışarak, çocuklarının büyüyüşünü göremeyerek... Bu süre zarfında eşitlik isteyen halkın sesi çığlık oluyor, Mandela sembole dönüşüyor. Ülkedeki çatışmalar iktidarı sarsacak seviyeye ulaşınca devlet başkanının kararıyla (düzenlenen uluslararası kampanyaların payı da büyük) önce ev hapsine çıkarılıyor, ardından dışarıya. Özgür kalınca farklı bir sorumluluk üstleniyor. Eşitsizlik fay hattından dolayı, ikiye bölünüp iç savaşa sürüklenen ülkesini uçurumun kenarından alıyor. Eşitlik ve özgürlüğü getiren yasal düzenlemelere önayak oluyor, başkanlık koltuğuna oturuyor... Avukatlık yıllarından cezaevi yıllarına, barış elçiliğinden Nobel Barış Ödülü alışına kadar anlatacak onlarca hikâye var. Yönetmenler farklı yönleriyle bunları filme aldı. Bize düşen, puzzle’ları bir araya getirmek.Mini bir belgeselMandela:Özgürlüğe Giden Uzun Yol (Yön: Justin Chadwick-2014) Mandela’nın mini bir belgeseli gibi. Kısaca çocukluğunu anlatıyor, ardından avukatlık yıllarını, eşiyle olan ilişkisini, cezaevi yıllarını… Mandela, özgürlük mücadelesi verdiği arkadaşlarıyla sürekli beraber; dışarıda, içeride hep omuz omuza. Ayda yılda bir gardiyan gözetiminde camın arkasından eşini gören bir yüreğin, 21 yıl sonra aynı odada buluşunca nasıl titrediği görülüyor. Aynı yürek, demir parmaklıklar ardında oğlunun ölüm haberini alınca paslı bir mengeneyle sıkıştırılıp kanatılıyor. Oğlunun cenazesine katılma talebi reddediliyor, o da acısını içine atıyor. Hayat mücadelesi kronolojik olarak gösterilen filmde, eşiyle olan ilişkisine farklı parantezler açılıyor. Winnie ile tanıştığında başka biriyle evli. Hatta çocuğu var. Eşi yasak aşkını öğrenince boşanıyor, sonradan Winnie ile geleneksel bir düğünle evlenip dünyaevine giriyor. İçeride yattığı 27 yıl boyunca Winnie büyük bir sabırla bekliyor sevdiğini. Mandela’nın suçüstü yakalandığı örgütte aktif görev alıyor, 16 ay hücre cezasına çarptırılıyor. Pes etmiyor, hem çocuklarını büyütüyor, hem mücadelesini. Cezaevinden çıkıp silahlı mücadeleye son verilmesi gerektiğini söyleyince Mandela ile araları bozuluyor, ayrılıyorlar. Justin Chadwick’in yönettiği filmin başrolünde İngiliz aktör İdlis Elba var.Gardiyanın gözünden cezaevi yıllarıPuzzle’ın önemli parçalarından bir diğeri, cezaevi yılları. Özgürlüğün Rengi (Yön: Bille August-2007) cezaevinde neler yaşadığına dair bilgiler veriyor. Hikâye, Mandela’dan ziyade onu takip etmekle görevlendirilen gardiyan üzerinden ilerliyor. Hayatı boyunca siyahilere karşı ırkçı bir yaklaşım sergileyen, Mandela’yı tanıdıktan sonra hayata bakışı değişen bir adamın hikâyesi… Özgürlüğe Giden Uzun Yol’da gardiyanla, Mandela’yı aynı kadrajda kısa anlarda görüyoruz, ama ilişkileri pek anlamlandıramıyoruz. Özgürlüğün Rengi’nde görüyoruz ki Mandela’nın gardiyanla farklı bir diyaloğu var. Gardiyan, Mandela’nın eşine gizli mektuplar taşıyor, nadir görüşme anlarında yasaklı konuşmalarına göz yumuyor. Mandela, gardiyana hayat dersi verirken üniversite okuyan çocuğuna tavsiyelerde bulunup sınavları geçmesini sağlıyor. İlk filmde Mandela’nın eşiyle ilgili verilen ayrıntılar ile yol arkadaşları burada yok. Karşımızda isyan etmeyen bir mahkûm, oğlunun ölümünü metanetle karşılayan bir baba, diyaloğa açık, samimi, donanımlı bir lider var. Gardiyan: Joseph Fiennes. Mandela: Dennis Haysbert.İşkolik, birleştirici…Yenilmez (Yön: Clint Eastwood- 2009) filminde mercek altına alınan Mandela’nın başkanlık dönemi. Mandela, ülkesinde birlik ve beraberliği sağlaması gerektiğinin farkındadır. Sporun birleştirici gücüne inandığı için ülkenin milli ragbi takımının kaptanıyla işbirliği yapar, vasat sonuçlar alan takımın dünya şampiyonluğuna yürüyüşünün yolunu açar. İşte bu süreci anlatan hikâyede Mandela’nın farklı yönleri ön plana çıkarılıyor. Mandela’nın, göreve geldiğinde yaptığı ilk iş, başkanlık binasında çalışan bütün herkesi toplayıp birlik beraberlik mesajı vermek oluyor. “Kimse renginden, ideolojisinden dolayı ötekileştirilmeyecek. Geçmiş, geçmişte kaldı. Biz artık geleceğe bakıyoruz.” diyor. Farklı renk ve kimlikteki bireyleri bir arada tutmak için tutkal görevi görüyor adeta. Ailesini eşi ve çocuklarından ibaret görmüyor, “Ailem, 42 milyon Afrika halkı.” diyor. Anlatılanlara göre Mandela, işkolik biri.Maç izlerken, yorgunluktan fenalaşıp yatağa düştüğünde bile yapılması gerekenleri düşünüyor. Her durumda, ortamda aklında yapılacaklar var. Bir diğer özelliği kibarlığı. Herkesin halini hatırını soruyor, misafirlerini kapıda karşılıyor, çayını bile kendisi dolduruyor. Kimseye saygıda kusur etmiyor. Bu filmde ise usta oyuncu Morgan Freeman, Mandela rolünde; milli takımın kaptanı Matt Damon.Birçok televizyon filmi de çekildiMandela ile ilgili çekilen diğer filmlerin çoğunluğu televizyona yapılanlar. Mandela’dan (1987), Mandela and de Klerk’e (1997), Mrs Mandela (2010)’dan Winnie’ye (2011) uzanan birçok film. Kimi eşi Winnie’yle aşklarını anlatıyor, kimi başkanlığı sürecinde yaşadığı sorunları, ayrımcılığı yok etmek için verdiği mücadeleyi… Bazı performanslar iyi, bazıları vasatın altında.
‘Özgürlüğün rengi’ olarak anılan Mandela ile ilgili çekilen ondan fazla film var. Kimi cezaevi yıllarını anlatıyor, kimi başkanlık dönemini, eşiyle ilişkisini… Filmleri puzzle gibi bir araya getirince ortaya etkileyici bir lider portresi çıkıyor.Bir lideri sinemada anlatmak zordur. Çünkü hayatı birbirinden değerli ayrıntılarla doludur. Senarist, birinin hatırı kalmasın, ikincisinin boynu bükülmesin derken filmi belgesele çevirebilir. Bunun için hayatının bir bölümüne odaklanıp hikâye anlatmak daha sağlıklı, etkileyicidir.Sinemacılara tatlı kâbuslar gördüren liderlerden biri de Nelson Mandela. Sıra dışı bir hikâyesi var: Kabile şefinin oğlu olarak dünyaya gelen Mandela, bütün yoksulluklara rağmen okuyup avukat oluyor. Sömürgecilik karşıtı hareketi benimseyip siyahlarla beyazların eşit vatandaşlık hakkına sahip olması için mücadele ediyor. Barışçıl yollarla başlattığı protestolar zamanla renk değiştirince devlete suikast düzenleyen örgüte üyelikten yakalanıp müebbet hapis cezasına çarptırılıyor. Dile kolay 27 yıl yatıyor cezaevinde. Küçük bir hücrede hayal kurarak, eşiyle altı ayda bir yazışarak, çocuklarının büyüyüşünü göremeyerek... Bu süre zarfında eşitlik isteyen halkın sesi çığlık oluyor, Mandela sembole dönüşüyor. Ülkedeki çatışmalar iktidarı sarsacak seviyeye ulaşınca devlet başkanının kararıyla (düzenlenen uluslararası kampanyaların payı da büyük) önce ev hapsine çıkarılıyor, ardından dışarıya. Özgür kalınca farklı bir sorumluluk üstleniyor. Eşitsizlik fay hattından dolayı, ikiye bölünüp iç savaşa sürüklenen ülkesini uçurumun kenarından alıyor. Eşitlik ve özgürlüğü getiren yasal düzenlemelere önayak oluyor, başkanlık koltuğuna oturuyor... Avukatlık yıllarından cezaevi yıllarına, barış elçiliğinden Nobel Barış Ödülü alışına kadar anlatacak onlarca hikâye var. Yönetmenler farklı yönleriyle bunları filme aldı. Bize düşen, puzzle’ları bir araya getirmek.Mini bir belgeselMandela:Özgürlüğe Giden Uzun Yol (Yön: Justin Chadwick-2014) Mandela’nın mini bir belgeseli gibi. Kısaca çocukluğunu anlatıyor, ardından avukatlık yıllarını, eşiyle olan ilişkisini, cezaevi yıllarını… Mandela, özgürlük mücadelesi verdiği arkadaşlarıyla sürekli beraber; dışarıda, içeride hep omuz omuza. Ayda yılda bir gardiyan gözetiminde camın arkasından eşini gören bir yüreğin, 21 yıl sonra aynı odada buluşunca nasıl titrediği görülüyor. Aynı yürek, demir parmaklıklar ardında oğlunun ölüm haberini alınca paslı bir mengeneyle sıkıştırılıp kanatılıyor. Oğlunun cenazesine katılma talebi reddediliyor, o da acısını içine atıyor. Hayat mücadelesi kronolojik olarak gösterilen filmde, eşiyle olan ilişkisine farklı parantezler açılıyor. Winnie ile tanıştığında başka biriyle evli. Hatta çocuğu var. Eşi yasak aşkını öğrenince boşanıyor, sonradan Winnie ile geleneksel bir düğünle evlenip dünyaevine giriyor. İçeride yattığı 27 yıl boyunca Winnie büyük bir sabırla bekliyor sevdiğini. Mandela’nın suçüstü yakalandığı örgütte aktif görev alıyor, 16 ay hücre cezasına çarptırılıyor. Pes etmiyor, hem çocuklarını büyütüyor, hem mücadelesini. Cezaevinden çıkıp silahlı mücadeleye son verilmesi gerektiğini söyleyince Mandela ile araları bozuluyor, ayrılıyorlar. Justin Chadwick’in yönettiği filmin başrolünde İngiliz aktör İdlis Elba var.Gardiyanın gözünden cezaevi yıllarıPuzzle’ın önemli parçalarından bir diğeri, cezaevi yılları. Özgürlüğün Rengi (Yön: Bille August-2007) cezaevinde neler yaşadığına dair bilgiler veriyor. Hikâye, Mandela’dan ziyade onu takip etmekle görevlendirilen gardiyan üzerinden ilerliyor. Hayatı boyunca siyahilere karşı ırkçı bir yaklaşım sergileyen, Mandela’yı tanıdıktan sonra hayata bakışı değişen bir adamın hikâyesi… Özgürlüğe Giden Uzun Yol’da gardiyanla, Mandela’yı aynı kadrajda kısa anlarda görüyoruz, ama ilişkileri pek anlamlandıramıyoruz. Özgürlüğün Rengi’nde görüyoruz ki Mandela’nın gardiyanla farklı bir diyaloğu var. Gardiyan, Mandela’nın eşine gizli mektuplar taşıyor, nadir görüşme anlarında yasaklı konuşmalarına göz yumuyor. Mandela, gardiyana hayat dersi verirken üniversite okuyan çocuğuna tavsiyelerde bulunup sınavları geçmesini sağlıyor. İlk filmde Mandela’nın eşiyle ilgili verilen ayrıntılar ile yol arkadaşları burada yok. Karşımızda isyan etmeyen bir mahkûm, oğlunun ölümünü metanetle karşılayan bir baba, diyaloğa açık, samimi, donanımlı bir lider var. Gardiyan: Joseph Fiennes. Mandela: Dennis Haysbert.İşkolik, birleştirici…Yenilmez (Yön: Clint Eastwood- 2009) filminde mercek altına alınan Mandela’nın başkanlık dönemi. Mandela, ülkesinde birlik ve beraberliği sağlaması gerektiğinin farkındadır. Sporun birleştirici gücüne inandığı için ülkenin milli ragbi takımının kaptanıyla işbirliği yapar, vasat sonuçlar alan takımın dünya şampiyonluğuna yürüyüşünün yolunu açar. İşte bu süreci anlatan hikâyede Mandela’nın farklı yönleri ön plana çıkarılıyor. Mandela’nın, göreve geldiğinde yaptığı ilk iş, başkanlık binasında çalışan bütün herkesi toplayıp birlik beraberlik mesajı vermek oluyor. “Kimse renginden, ideolojisinden dolayı ötekileştirilmeyecek. Geçmiş, geçmişte kaldı. Biz artık geleceğe bakıyoruz.” diyor. Farklı renk ve kimlikteki bireyleri bir arada tutmak için tutkal görevi görüyor adeta. Ailesini eşi ve çocuklarından ibaret görmüyor, “Ailem, 42 milyon Afrika halkı.” diyor. Anlatılanlara göre Mandela, işkolik biri.Maç izlerken, yorgunluktan fenalaşıp yatağa düştüğünde bile yapılması gerekenleri düşünüyor. Her durumda, ortamda aklında yapılacaklar var. Bir diğer özelliği kibarlığı. Herkesin halini hatırını soruyor, misafirlerini kapıda karşılıyor, çayını bile kendisi dolduruyor. Kimseye saygıda kusur etmiyor. Bu filmde ise usta oyuncu Morgan Freeman, Mandela rolünde; milli takımın kaptanı Matt Damon.Birçok televizyon filmi de çekildiMandela ile ilgili çekilen diğer filmlerin çoğunluğu televizyona yapılanlar. Mandela’dan (1987), Mandela and de Klerk’e (1997), Mrs Mandela (2010)’dan Winnie’ye (2011) uzanan birçok film. Kimi eşi Winnie’yle aşklarını anlatıyor, kimi başkanlığı sürecinde yaşadığı sorunları, ayrımcılığı yok etmek için verdiği mücadeleyi… Bazı performanslar iyi, bazıları vasatın altında.