İstanbul'da nüfusun en yoğun olduğu ilçelerden Güngören'de bir mahalle aylardır kentsel dönüşüm derdiyle yaşıyor.
Bakanlar Kurulu tarafından iki defa kentsel dönüşüm yapmak için “riskli alan” ilan edilen mahalle, sorgusuz sualsiz alınan bir kararla dönüştürülmeye karar verildi. Mahalleli ise ‘devlet'e karşı verdiği hukuk mücadelesi ile gündemde.
1950'lerde devletin kurduğu Tozkoparan Mahallesi, 1955-1971 yılları arasında İstanbul'un çeşitli yerlerinde yapılan kamulaştırmalar sonucu evsiz kalan ailelere gösterilen bir yer olmuş. Feriköy, Şişli, Bayrampaşa gibi yerlerden gelen dar gelirli aileler, yapılan apartman dairelerine yerleştirilmiş. Devletin inşa ettiği eski 5-6 katlı apartmanların çoğunlukta olduğu mahallede 45-50-65 metrekare büyüklüğünde üç tip ev bulunuyor Bu şekildeki 5 bin 560 konutta yaklaşık 25 bin kişi yaşıyor. Evlerin tamamı yasal, tapulu ve iskanlı. Mahallede 120 hanelik tapu tahsis belgeli ev de var.
Uzun yıllar huzur içinde yaşayan vatandaşlar 2007 yılından itibaren kentsel dönüşüm söylentileriyle oturup kalkıyor. Değerli bir bölgedeki mahallede evlerin yenileneceği fikri ilk başta vatandaşı sevindirse de TOKİ marifetiyle mahalleye AVM ve lüks konut yapılacağı söylentileri beraberinde itirazları getirmiş.
İstanbul'daki mağduriyet hikayelerini duyan ahali TOZDER'i (Tozkoparan Derneği) kurmuş. Yerinden yurdundan olan Sulukule, Ayazma gibi mahallelerle bilgi paylaşımında bulunulmuş. Derneğin yönetim kurulu üyesi Ömer Kiriş, “Tozkoparan'da mahalleli evlerinin yerinde lüks ticari alanların açılmasına tepki gösteriyor. Yapılması planlanan otel, özel okul ve özel hastane Tozkoparanlılar için olmayacak, rant için yapılacak. 2007 yılından beri vatandaşlar evlerinde tadilat ve tamirat yapamıyor.” diyor.
Vatandaşa mülkünde söz hakkı tanınmıyor
Eskiyen evlerin yenilenmesini isteyen mahallelinin en büyük korkusu ise yaşanan birçok örnekte olduğu gibi yerlerinden sürülmek ya da devlet tarafından borçlu çıkarılmak. Dernek yetkilileri, belediyenin ortaya hiçbir somut proje koymadığını söylüyor. Ömer Kiriş, “Vatandaş nerede, nasıl bir evde oturacağını bilmiyor. Dönüşüme evet diyenlere banka kredisi, kira yardımı kesin yapılacak diyorlar ancak böyle bir kesin durum da yok. Vatandaşa kendi mülkünde söz hakkı tanınmıyor.” diyerek şikayetleri dile getiriyor.
Her şey 1 Nisan 2013 tarihinde Bakanlar Kurulu'nun mahalleyi ‘riskli alan' kapsamına almasıyla başlamış. Doğru düzgün bir inceleme yapmadan Ankara'dan alınan kararın doğru olmadığını söyleyen mahalleli, bu kararla ellerinin bağlandığını iddia ediyor. Evlerini kendilerinin dönüştürmesine bile izin vermeyen bu kararın değişmesi ise Danıştay 14. Daire'nin 9 Nisan 2014'te mahalleli lehine verdiği kararla gerçekleşmiş. Riskli alan kararını “bilimsel değil, gözlemsel” bulduğunu belirten 14. Daire, iptal kararı vemiş. Başbakanlık ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı da bunu temyiz ederek bir üst yargı organına taşımış. 10 yıldır devam eden tartışmalı kentsel dönüşümde mahalleli nihayet önemli bir hukuk zaferi kazandı. Geçtiğimiz ay, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, vatandaşları haklı buldu. Mahalleli, resmi kurumların da hukuka saygı duymasını bekliyor.