Ülkemizdeki bazı iller hâlâ ayrıldıkları şehirlerin ilçesi olduğu algısından kurtulamıyor. Aksaray, Karaman, Yalova, Kilis örneklerden birkaçı…
Ülkemizin bazı şehirleri mimarî; ve sosyal hayatıyla bazıları kültür ve turizmiyle bazıları da sanayi ve ticaret hacmiyle öne çıkıyor. Kimileri de var ki isimleri anıldığında direkt ayrıldıkları şehirlerin ilçesi olduğu akıllara geliyor. Mesela Osmaniye Adana'nın, Bayburt Gümüşhane'nin, Kırıkkale Ankara'nın, Karabük Çankırı'nın, Batman ve Şırnak Siirt'in, Karaman Konya'nın, Aksaray Niğde'nin, Bartın Zonguldak'ın, Ardahan ve Iğdır Kars'ın ilçeleriydi. Son olarak ise Yalova-İstanbul, Kilis-Hatay, Düzce-Bolu'dan ayrılarak vilayet olan iller arasına katıldı. Bunlar ilçelerle olan uzaklığı, yüzölçümü, toplam nüfusu sebebiyle illerinden ayrılarak il oldu. İşte o illerden bazıları…
Aksaray/Niğde: Aksaraylı olup da farklı şehirlerde yaşayan herkesin başına gelmiştir muhakkak. Biriyle tanışırsınız, muhabbet memleket meselelerine geldiğinde Aksaraylı olduğunu söylersiniz, karşınızdaki “Niğde Aksaray mı?” diye sorar. Bir de İstanbul Aksaray vardır. İl olan Aksaray, 1989 yılında Niğde'den ayrılarak il statüsünü kazanmış bir vilayet. İç Anadolu Bölgesi'nde Niğde'nin kuzeybatısında, Konya'nın doğusunda yer alıyor. Aksaray ile ilgili Orta Çağ'ın en büyük seyyahı İbn-i Battuta şunları söylüyor: “Sultan Bedreddin'in yanında çok kısa süre kalarak Aksaray'a hareket ettik. Burası Bilâd-ı Rûm'un en güzel ve sağlam şehirlerindendir. Her yandan akarsular ve bağlarla çevrilidir. Şehirden üç kanal geçer ve bunlar evlerin içinden akar. Şehrin içinde üzüm bahçeleri, bağlar ve bostanlar vardır. Aksaray'ın koyun yününden üretilen zarif halı ve kilimlerinin dünyada bir benzeri daha yoktur. Bunlar, Şam, Mısır, Irak, Hindistan, Çin ve diğer Türk ülkelerine ihraç edilir. Aksaray, Irak sultanının idaresi altındadır. Burada Eretna Beğ'in naibi Şerif Hüseyin'in zaviyesine indik. Eretna Beğ, Irak hükümdarının Bilâd-ı Rûm'daki genel valisiydi. Şerif Hüseyin ise Ahilerden olup, beldede yoldaşları pek çoktur. Bize son derece ikram ve izzette bulunarak aynen diğerleri gibi dostça davrandı.”
Karaman/Konya: Karaman, 1989 yılında Orta Anadolu'nun gelişmesi maksadıyla alınan kararla Konya'dan ayrılarak il olan vilayetlerden. Anadolu'da Türkçenin Karamanoğlu Mehmet Bey tarafından resmi dil ilan edildiği yer olmasıyla ise Türk dilinin başkenti. Ünlü denizci Piri Reis Yunus Emre, Şeyh Edebali, Kazım Karabekir, Kemal Reis, Mevlana, Şair Ayni gibi pek çok Türk büyüğünü yetiştirmiş bir şehir. Evliya Çelebi, Karaman ve tarihî; eserlerini incelemiş, Yunus Emre'nin de Karaman'da olduğunu belirtmiş. Karaman Kalesi'nden, Aktekke (Mevlana'nın annesinin mezarının bulunduğu cami), Nuh Paşa Camii, Dikbasan Camii, Kirişçi Baba Camii ve bunlardan başka çok sayıda cami, medrese, çeşme, han, hamam ve imaretlerden bahseder.
Yalova/İstanbul: Yalova, Cumhuriyet'in ilk yıllarında Kocaeli'nin parçalarından olup turizmin gelişmesi için İstanbul'a bağlanan eski ilçelerimizden. 1990'lı yıllarda ise İstanbul'dan ayrılarak il oldu. Yine Kocaeli'nin parçası olan Tuzla bölgesi de Kocaeli'nden ayrılarak İstanbul'un ilçesi oldu.