Haber bültenlerinde ya da gazetelerde sık sık karşımıza çıkar cezaevi tipleri. A, B, C gibi harflerle kodlanan bu ceza infaz kurumları mimari yapılarına, suçlu profillerine ve sunduğu imkanlara göre birbirinden ayrılıyor. Kimi sadece koğuştan oluşurken kimisinde kütüphaneden hamama birçok sosyal imkan var.‘Allah kurtarsın’ sözündeki o ‘kurtulmak istenen yerler’dir cezaevleri. Pek çoğumuz yaşadığı bölgedeki cezaevlerinden bile haberdar değildir ya da olmak istemez. Ancak gerek televizyonlarda gerekse gazetelerde sık sık rastlarız cezaevi haberlerine. Biri tutuklanmıştır, F tipi cezaevine konmuştur ya da E tipi cezaevinde yangın çıkmıştır… Peki neden infaz kurumlarına böyle kodlamalar yapılır, aralarındaki farklar nedir hiç merak ettiniz mi?Türkiye’de 1990’lı yılların yarısına kadar koğuş sistemine göre inşa edilmiş cezaevleri vardı. Daha sonra buralarda rehin alma, cinayet ve isyan gibi karışıklıkların artmasıyla hücre sistemine geçilmeye başlandı. Cezaevleri; kapalı, yüksek güvenlikli kapalı, kadın kapalı, çocuk kapalı, gençlik kapalı, açık ceza infaz kurumları ve çocuk eğitim evleri diye sınıflandırılıyor. Mahkûmlar kalacağı cezaevini kendileri talep edebiliyor. Bu talep inceleniyor ve eğer işlediği suç talep ettiği cezaevinde kalmasına engel değilse isteği onaylanıyor.Açık cezaevlerinde firara karşı herhangi bir engel bulunmuyor. Buralarda hükümlülerin meslek edinmesine öncelik veriliyor.Kapalı cezaevlerinde firara karşı teknik ve fiziki engeller bulunuyor. Bu cezaevleri kapasiteleri, imkânları, mahkûm profilleri ve mimari yapılarına göre A tipi, B tipi, E tipi gibi sınıflara ayrılıyor. Genellikle mahkûmlar ikamet ettikleri yerlere yakın cezaevlerinde kalıyor. Ancak talep etmesi halinde farklı bölgelerdeki cezaevlerine de gönderilebiliyor. Yüksek güvenlikli kapalı cezaevlerinde mahkûmlar bir veya üç kişilik odalarda kalıyor. Burada ağırlaştırılmış müebbet cezası alan, kasten adam öldüren, uyuşturucu madde ticareti yapan, devletin güvenliğine ve anayasal düzene karşı suç işleyen mahkûmlar kalıyor. D ve F tipi cezaevleri diğer kapalı cezaevi tiplerine göre daha sıkı güvenlik önlemleri alınmış yüksek güvenlikli cezaevleri.Kadın kapalı cezaevleri, iç güvenlik görevlilerinin de kadın olduğu ve kadın mahkûmların kaldığı cezaevleri.Gençlik kapalı cezaevlerinde ceza infazına başlandığı tarihte 18 yaşını bitirmiş ve 21 yaşını doldurmamış genç mahkûmlar kalıyor. Bu cezaevlerinde de firara karşı engeller bulunuyor.Çocuk kapalı cezaevlerinde çocuk tutuklular veya çocuk eğitim evlerinden disiplin cezası nedeniyle kapalı kurumlara nakledilen çocuklar kalıyor. Bu kurumlarda 12 ve 18 yaş grubu arasındaki çocuklar cinsiyetleri ve fiziki gelişimleri göz önüne alınarak ayrı bölümlerde barındırılıyor.Çocuk eğitimevleri ise verilen cezanın çocuğun eğitilmesi ve meslek edinmesi olan çocuk hükümlülerin kaldığı kurumlar. Bu kurumlarda firara karşı herhangi bir engel bulunmuyor ve çocukların eğitimleri ön planda oluyor.A tipi kapalı ceza infaz kurumları: Koğuş sistemine göre yapılan bu cezaevleri 1950 ve 1970’li yıllarda inşa edildi. İlçe tipi adı verilen bu kurumlarda mahkûm profilinde ayrım yapılmaz ancak problemli veya sorun çıkaran mahkûmlar yüksek güvenlikli ve daha az sosyal iletişimi olan cezaevlerine naklediliyor. 4 koğuşu, banyosu, mutfağı, kütüphanesi konferans salonu bulunan bu tip cezaevinin kapasitesi 24 kişi. Ancak gerektiğinde kapasite 30 kişiye çıkabiliyor. Ayrıca A tipi cezaevlerinde kadın ve çocuk mahkûmlar için ayrı bölümler var. A1, A2, A3 tipi diye kendi arasında kısımlara ayrılan cezaevlerinin temelde birbirinden farkı koğuş sayısı. Ülke genelinde 9 tane A ve A2, 2 tane A1, 25 tane de A3 tipi cezaevi bulunuyor.B tipi kapalı ceza infaz kurumları: Türkiye’de 13 tane olan bu cezaevlerinde 7 koğuş ve 2 disiplin hücresi var. Her koğuşa ait havalandırma alanı bulunan bu tip cezaevlerinde kadın ve çocuk hükümlüler için ayrı alanlar mevcut.C tipi kapalı ceza infaz kurumları: Kadın ve çocuklar için ayrı alanları bulunan C tipi cezaevlerinde 8 koğuş ve 4 disiplin hücresi var. Kütüphane ve konferans salonunun mevcut olduğu bu tip cezaevlerinin kapasitesi projede 164 olmasına rağmen gerektiğinde 300 kişiye kadar çıkabiliyor. C tipi cezaevlerinden ülke genelinde 7 tane var.D tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları: Tek ve üç kişilik oda sistemine göre inşa edilen bu cezaevleri 230 odadan oluşuyor. Kütüphane, dershane, hobi salonları, berber, terzi, mutfak, yemekhane, müşahede odası ve revirin bulunduğu D tipi cezaevlerinden Denizli ve Diyarbakır’da 2 tane var.E tipi kapalı ceza infaz kurumu: İki katlı olan bu cezaevleri koğuş sistemine göre inşa edildi. Daha sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 kişilik oda sistemine döndürülen E tipinde her odaya ait havalandırma alanı var. Sosyal alan imkânı fazla olan bu tip cezaevlerinde iş atölyeleri, hamam, özel ziyaretçi yerleri, mescit, berber ve konferans salonu mevcut. Normal kapasitesi 600 kişi, gerektiğinde 1000 kişiye çıkabiliyor. Çocuk ve kadınlar için ayrı bölümler bulunan bu cezaevlerinde Jandarma için de müstakil yerler var. Türkiye’nin çeşitli illerinde toplamda 45 tane E tipi cezaevi bulunuyor.F tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları: Bu cezaevlerinde genellikle devlete karşı suç işleyen veya organize suçlardan dolayı tutuklu bulunan tehlikeli hükümlü statüsündeki mahkûmlar kalıyor. İçten ve dıştan koruma görevlileri, fiziki yapısı, güvenlik sistemleri ve yönetim planı ile güvenliği tehdit edecek tehlikeleri en aza indirecek şekilde tasarlanmış. Oda sistemine göre inşa edilen F tipi cezaevlerinde 57 tane 1 ve 2 kişilik, 103 tane de 3 kişilik odalar var ve toplam 368 kişilik. Kapalı ve açık spor sahaları, iş atölyeleri, ön görüşme odası, kreş, kantin, revir ve kütüphane alanları gibi sosyal imkânları oldukça fazla. Tünel kazmayı engellemek için zemini hasır betonla sağlamlaştırılan F tipi cezaevlerinin kanalizasyon boruları da firarı engelleyecek boyutlarda. 10 şehirde 14 tane F tipi cezaevi mevcut. Abdullah Öcalan’ın tutuklu bulunduğu cezaevi de F tipi.H tipi kapalı ceza infaz kurumları: Türkiye’de 5 tane bulunan bu tip cezaevleri iki katlı ve oda sistemine göre inşa edildi. 200 tane tek kişilik, 100 tane de üç kişilik odalar bulunan cezaevlerinde müstakil yemekhane yerleri, mescit, hamam, özel ziyaretçi yerleri ve konferans salonu var.K1 ve K2 tipi kapalı ceza infaz kurumları: İlçe tipi olan bu cezaevlerinde 2’şer tane disiplin hücresi bulunuyor. Bu kurumlarda cezası iki yıl altı aydan daha az olan mahkûmlar kalabiliyor. K1 tipinde koğuş sayısı 4, K2 tipinde ise 6. 42 kişilik kapasiteye sahip olan K1 tipinde gerektiğinde 60 kişi kalabiliyor. K2 tipinde bu sayı daha fazla. 60 kişilik normal kapasiteye sahip olan bu cezaevlerinde sayı ranza tipi yataklarla 150’ye çıkabiliyor. Ülke genelinde K1 tipi cezaevlerinden 62, K2 tipi cezaevlerinden ise 20 tane var. Ayrıca K2 tipi cezaevlerinde jandarma için ayrı bir bölüm bulunuyor.L tipi kapalı ceza infaz kurumları: Büyük illerdeki eski ceza infaz kurumlarının yerlerine inşa edildiler. Barınma, sağlık ve eğitim şartları göz önüne alındığında diğer cezaevlerine göre daha yüksek standartlara sahipler. Sportif ve kültürel faaliyetlere de imkân tanınan bu tip cezaevlerinde tek kişilik odalar 12 metrekare, açık alanlar 65 metrekare, ortak yaşam alanları 56 metrekare. Hükümlü ve tutuklularının kaldığı odaların kapıları gündüzleri açık. Ortak yaşam alanlarında televizyon için anten girişi, merkezi radyo ve küçük mutfak bulunuyor. L tipi cezaevlerinde diş hekimi, psikolog, öğretmen, kâtip, sağlık memuru, doktor ve sosyal hizmet uzmanı da görev yapıyor. Kurumda giriş-çıkışların kontrolü için göz biyometrisi sistemi uygulanıyor. Balyoz ve Ergenekon sanıkları Silivri’deki L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda kalıyor.M tipi kapalı ceza infaz kurumları: Koğuş sistemine göre inşa edilen iki katlı M tipi cezaevleri daha sonra 4, 6, 8 ve 10 kişilik oda sistemine döndürüldü. Üst katın yatakhane, alt katın yemekhane olarak kullanıldığı bu kurumlarda her odanın kendine ait havalandırma alanı bulunuyor. Kadın ve çocuklar için ayrı bölümleri olan cezaevlerinde mutfak, iş atölyeleri, mescit, hamam, berber, özel ziyaretçi yeri ve 6 disiplin hücresi bulunuyor.T tipi kapalı ceza infaz kurumları: Bu cezaevleri yapılış amacı ve sunduğu imkânlar konusunda L tipi ile aynı özellikleri taşıyor. 500 metrekareye yakın kapalı spor salonunun bulunduğu bu kurumlarda 200 metrekarenin üzerinde gösteri salonu, aynı anda 450 kişinin açık görüş 36 kişinin de kapalı görüş yapabileceği alanlar bulunuyor. Bu kurumların dış güvenliği Jandarma tarafından sağlanıyor. Türkiye’de 17 tane bulunan T tipi cezaevlerinden birisi de bir dönem şike soruşturmasıyla gündeme gelenlerin kaldığı Metris Cezaevi.R tipi kapalı ceza infaz kurumları: R tipi cezaevleri Metris Cezaevi bünyesinde geçtiğimiz sene kuruldu. Henüz Türkiye’de çok fazla yaygın olmayan bu cezaevlerinde rehabilitasyona ihtiyacı olan mahkumlar kalıyor. Koğuşların hasta odalarına döndürüldüğü R tipinde uzman doktorlar bulunuyor.
Haber bültenlerinde ya da gazetelerde sık sık karşımıza çıkar cezaevi tipleri. A, B, C gibi harflerle kodlanan bu ceza infaz kurumları mimari yapılarına, suçlu profillerine ve sunduğu imkanlara göre birbirinden ayrılıyor. Kimi sadece koğuştan oluşurken kimisinde kütüphaneden hamama birçok sosyal imkan var.‘Allah kurtarsın’ sözündeki o ‘kurtulmak istenen yerler’dir cezaevleri. Pek çoğumuz yaşadığı bölgedeki cezaevlerinden bile haberdar değildir ya da olmak istemez. Ancak gerek televizyonlarda gerekse gazetelerde sık sık rastlarız cezaevi haberlerine. Biri tutuklanmıştır, F tipi cezaevine konmuştur ya da E tipi cezaevinde yangın çıkmıştır… Peki neden infaz kurumlarına böyle kodlamalar yapılır, aralarındaki farklar nedir hiç merak ettiniz mi?Türkiye’de 1990’lı yılların yarısına kadar koğuş sistemine göre inşa edilmiş cezaevleri vardı. Daha sonra buralarda rehin alma, cinayet ve isyan gibi karışıklıkların artmasıyla hücre sistemine geçilmeye başlandı. Cezaevleri; kapalı, yüksek güvenlikli kapalı, kadın kapalı, çocuk kapalı, gençlik kapalı, açık ceza infaz kurumları ve çocuk eğitim evleri diye sınıflandırılıyor. Mahkûmlar kalacağı cezaevini kendileri talep edebiliyor. Bu talep inceleniyor ve eğer işlediği suç talep ettiği cezaevinde kalmasına engel değilse isteği onaylanıyor.Açık cezaevlerinde firara karşı herhangi bir engel bulunmuyor. Buralarda hükümlülerin meslek edinmesine öncelik veriliyor.Kapalı cezaevlerinde firara karşı teknik ve fiziki engeller bulunuyor. Bu cezaevleri kapasiteleri, imkânları, mahkûm profilleri ve mimari yapılarına göre A tipi, B tipi, E tipi gibi sınıflara ayrılıyor. Genellikle mahkûmlar ikamet ettikleri yerlere yakın cezaevlerinde kalıyor. Ancak talep etmesi halinde farklı bölgelerdeki cezaevlerine de gönderilebiliyor. Yüksek güvenlikli kapalı cezaevlerinde mahkûmlar bir veya üç kişilik odalarda kalıyor. Burada ağırlaştırılmış müebbet cezası alan, kasten adam öldüren, uyuşturucu madde ticareti yapan, devletin güvenliğine ve anayasal düzene karşı suç işleyen mahkûmlar kalıyor. D ve F tipi cezaevleri diğer kapalı cezaevi tiplerine göre daha sıkı güvenlik önlemleri alınmış yüksek güvenlikli cezaevleri.Kadın kapalı cezaevleri, iç güvenlik görevlilerinin de kadın olduğu ve kadın mahkûmların kaldığı cezaevleri.Gençlik kapalı cezaevlerinde ceza infazına başlandığı tarihte 18 yaşını bitirmiş ve 21 yaşını doldurmamış genç mahkûmlar kalıyor. Bu cezaevlerinde de firara karşı engeller bulunuyor.Çocuk kapalı cezaevlerinde çocuk tutuklular veya çocuk eğitim evlerinden disiplin cezası nedeniyle kapalı kurumlara nakledilen çocuklar kalıyor. Bu kurumlarda 12 ve 18 yaş grubu arasındaki çocuklar cinsiyetleri ve fiziki gelişimleri göz önüne alınarak ayrı bölümlerde barındırılıyor.Çocuk eğitimevleri ise verilen cezanın çocuğun eğitilmesi ve meslek edinmesi olan çocuk hükümlülerin kaldığı kurumlar. Bu kurumlarda firara karşı herhangi bir engel bulunmuyor ve çocukların eğitimleri ön planda oluyor.A tipi kapalı ceza infaz kurumları: Koğuş sistemine göre yapılan bu cezaevleri 1950 ve 1970’li yıllarda inşa edildi. İlçe tipi adı verilen bu kurumlarda mahkûm profilinde ayrım yapılmaz ancak problemli veya sorun çıkaran mahkûmlar yüksek güvenlikli ve daha az sosyal iletişimi olan cezaevlerine naklediliyor. 4 koğuşu, banyosu, mutfağı, kütüphanesi konferans salonu bulunan bu tip cezaevinin kapasitesi 24 kişi. Ancak gerektiğinde kapasite 30 kişiye çıkabiliyor. Ayrıca A tipi cezaevlerinde kadın ve çocuk mahkûmlar için ayrı bölümler var. A1, A2, A3 tipi diye kendi arasında kısımlara ayrılan cezaevlerinin temelde birbirinden farkı koğuş sayısı. Ülke genelinde 9 tane A ve A2, 2 tane A1, 25 tane de A3 tipi cezaevi bulunuyor.B tipi kapalı ceza infaz kurumları: Türkiye’de 13 tane olan bu cezaevlerinde 7 koğuş ve 2 disiplin hücresi var. Her koğuşa ait havalandırma alanı bulunan bu tip cezaevlerinde kadın ve çocuk hükümlüler için ayrı alanlar mevcut.C tipi kapalı ceza infaz kurumları: Kadın ve çocuklar için ayrı alanları bulunan C tipi cezaevlerinde 8 koğuş ve 4 disiplin hücresi var. Kütüphane ve konferans salonunun mevcut olduğu bu tip cezaevlerinin kapasitesi projede 164 olmasına rağmen gerektiğinde 300 kişiye kadar çıkabiliyor. C tipi cezaevlerinden ülke genelinde 7 tane var.D tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları: Tek ve üç kişilik oda sistemine göre inşa edilen bu cezaevleri 230 odadan oluşuyor. Kütüphane, dershane, hobi salonları, berber, terzi, mutfak, yemekhane, müşahede odası ve revirin bulunduğu D tipi cezaevlerinden Denizli ve Diyarbakır’da 2 tane var.E tipi kapalı ceza infaz kurumu: İki katlı olan bu cezaevleri koğuş sistemine göre inşa edildi. Daha sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 kişilik oda sistemine döndürülen E tipinde her odaya ait havalandırma alanı var. Sosyal alan imkânı fazla olan bu tip cezaevlerinde iş atölyeleri, hamam, özel ziyaretçi yerleri, mescit, berber ve konferans salonu mevcut. Normal kapasitesi 600 kişi, gerektiğinde 1000 kişiye çıkabiliyor. Çocuk ve kadınlar için ayrı bölümler bulunan bu cezaevlerinde Jandarma için de müstakil yerler var. Türkiye’nin çeşitli illerinde toplamda 45 tane E tipi cezaevi bulunuyor.F tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları: Bu cezaevlerinde genellikle devlete karşı suç işleyen veya organize suçlardan dolayı tutuklu bulunan tehlikeli hükümlü statüsündeki mahkûmlar kalıyor. İçten ve dıştan koruma görevlileri, fiziki yapısı, güvenlik sistemleri ve yönetim planı ile güvenliği tehdit edecek tehlikeleri en aza indirecek şekilde tasarlanmış. Oda sistemine göre inşa edilen F tipi cezaevlerinde 57 tane 1 ve 2 kişilik, 103 tane de 3 kişilik odalar var ve toplam 368 kişilik. Kapalı ve açık spor sahaları, iş atölyeleri, ön görüşme odası, kreş, kantin, revir ve kütüphane alanları gibi sosyal imkânları oldukça fazla. Tünel kazmayı engellemek için zemini hasır betonla sağlamlaştırılan F tipi cezaevlerinin kanalizasyon boruları da firarı engelleyecek boyutlarda. 10 şehirde 14 tane F tipi cezaevi mevcut. Abdullah Öcalan’ın tutuklu bulunduğu cezaevi de F tipi.H tipi kapalı ceza infaz kurumları: Türkiye’de 5 tane bulunan bu tip cezaevleri iki katlı ve oda sistemine göre inşa edildi. 200 tane tek kişilik, 100 tane de üç kişilik odalar bulunan cezaevlerinde müstakil yemekhane yerleri, mescit, hamam, özel ziyaretçi yerleri ve konferans salonu var.K1 ve K2 tipi kapalı ceza infaz kurumları: İlçe tipi olan bu cezaevlerinde 2’şer tane disiplin hücresi bulunuyor. Bu kurumlarda cezası iki yıl altı aydan daha az olan mahkûmlar kalabiliyor. K1 tipinde koğuş sayısı 4, K2 tipinde ise 6. 42 kişilik kapasiteye sahip olan K1 tipinde gerektiğinde 60 kişi kalabiliyor. K2 tipinde bu sayı daha fazla. 60 kişilik normal kapasiteye sahip olan bu cezaevlerinde sayı ranza tipi yataklarla 150’ye çıkabiliyor. Ülke genelinde K1 tipi cezaevlerinden 62, K2 tipi cezaevlerinden ise 20 tane var. Ayrıca K2 tipi cezaevlerinde jandarma için ayrı bir bölüm bulunuyor.L tipi kapalı ceza infaz kurumları: Büyük illerdeki eski ceza infaz kurumlarının yerlerine inşa edildiler. Barınma, sağlık ve eğitim şartları göz önüne alındığında diğer cezaevlerine göre daha yüksek standartlara sahipler. Sportif ve kültürel faaliyetlere de imkân tanınan bu tip cezaevlerinde tek kişilik odalar 12 metrekare, açık alanlar 65 metrekare, ortak yaşam alanları 56 metrekare. Hükümlü ve tutuklularının kaldığı odaların kapıları gündüzleri açık. Ortak yaşam alanlarında televizyon için anten girişi, merkezi radyo ve küçük mutfak bulunuyor. L tipi cezaevlerinde diş hekimi, psikolog, öğretmen, kâtip, sağlık memuru, doktor ve sosyal hizmet uzmanı da görev yapıyor. Kurumda giriş-çıkışların kontrolü için göz biyometrisi sistemi uygulanıyor. Balyoz ve Ergenekon sanıkları Silivri’deki L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda kalıyor.M tipi kapalı ceza infaz kurumları: Koğuş sistemine göre inşa edilen iki katlı M tipi cezaevleri daha sonra 4, 6, 8 ve 10 kişilik oda sistemine döndürüldü. Üst katın yatakhane, alt katın yemekhane olarak kullanıldığı bu kurumlarda her odanın kendine ait havalandırma alanı bulunuyor. Kadın ve çocuklar için ayrı bölümleri olan cezaevlerinde mutfak, iş atölyeleri, mescit, hamam, berber, özel ziyaretçi yeri ve 6 disiplin hücresi bulunuyor.T tipi kapalı ceza infaz kurumları: Bu cezaevleri yapılış amacı ve sunduğu imkânlar konusunda L tipi ile aynı özellikleri taşıyor. 500 metrekareye yakın kapalı spor salonunun bulunduğu bu kurumlarda 200 metrekarenin üzerinde gösteri salonu, aynı anda 450 kişinin açık görüş 36 kişinin de kapalı görüş yapabileceği alanlar bulunuyor. Bu kurumların dış güvenliği Jandarma tarafından sağlanıyor. Türkiye’de 17 tane bulunan T tipi cezaevlerinden birisi de bir dönem şike soruşturmasıyla gündeme gelenlerin kaldığı Metris Cezaevi.R tipi kapalı ceza infaz kurumları: R tipi cezaevleri Metris Cezaevi bünyesinde geçtiğimiz sene kuruldu. Henüz Türkiye’de çok fazla yaygın olmayan bu cezaevlerinde rehabilitasyona ihtiyacı olan mahkumlar kalıyor. Koğuşların hasta odalarına döndürüldüğü R tipinde uzman doktorlar bulunuyor.