"Ezanlar hep okunduİftarlığım lokumduAç karnına çok yedimBana biraz dokundu” Ramazan manisiRamazan’ın ikinci haftasındayız. Bu hafta iftarlık ve iftariyeliklerden bahsedelim. İkisi arasında küçük farklılıklar bulunmakta… Sözlük anlamına göre “İftarlık: 1. İftarda top atılınca ilk yenilen yiyecek. 2. Oruçlu kişiye armağan olarak verilen her türlü yiyecek. 3. İftarda yenmeye elverişli “İftarlık lokum vb.”; iftariyelik ise “İftar açarken yemekten önce yenilen kahvaltılık hafif yiyecekler” olarak açıklanmakta... İftariyelikler sofrada hazır bulundurulan kahvaltılıklar ve yörelere göre değişen çeşitli hafif ve tadımlık yiyeceklerdir. Bu Urfa’da “çi küfte” olabilirken, Antakya’da cevizli biber, Konya’da iftar köftesi olarak adlandırılan kuru köfte olur. Her bölgenin, beldenin iftara uyan bir veya daha fazla yiyeceği de iftariyelikler arasında yer alır.Geçmişte ev hanımlarının Ramazan hazırlıkları arasında iftariyelikler en önemli yeri tutardı. Mevsime göre reçeller yapılır, dışarıdan alınacak, sucuk, peynir türleri ve diğerleri önceden satın alınır, telaş olmasın, ibadet aksamasın diye Ramazan’a bırakılmazdı. Anadolu kadınlarının çoğu mukabelesiz Ramazan geçirmezlerdi. Günümüzde, artık teravihe de gidiliyor… (Erdemli’deyim ve bu Ramazan’da da Ulucami hanımlarla dolup taşıyor, maşallah). Bu nedenle iftariyelikler dışında erişteler, yufkalar vb. hazır edilmeliydi ki yemek hazırlıkları ibadeti aksatmasın. Bu hazırlıklar sırasında mahalledeki muhtaç aileler de ihmal edilmez, gözetilirdi.Anadolu’nun çoğu yerinde oruç iftariyelikler ile açılır. İftariyelikler zemzem, hurma, tuz, peynir, zeytin, tereyağı, bal, pekmez, türlü çeşit reçeller başta olmak üzere kaymak, pastırma, sucuk, yoğurt, tahin-pekmez mevsimine göre domates, salatalık, küçük turplar, yeşillikler, kış mevsimiyse küpten kazınan kavurma, kıyma, acıka, cevizli biber, her tür küçük köfteler, börekler gibi ev hanımının yakıştırdığı bütün yiyeceklerden hazırlanabilir. Bu yiyecekler geçmiş zamanda meydan sinisi denilen on iki kişilik sofranın ortasına daha küçük bir sini ile konur; bir iki atıştırmadan sonra iftariyelikler sinisiyle sofradan kaldırılarak ortaya çorba getirilirdi. Böylelikle kahvaltılıklar tek tek toplanarak vakit kaybedilmezdi. Çorbayla başlamak isteyenler için çorbanın iftariyeliklerle beraber servis edildiği de olurdu. Bazı evlerde iftariyelikler yenildikten sonra akşam namazı kılınır, sonra yemek başlardı. Bazı evlerde ise iftariyeliklerden sonra yemek başlar, sonra namaz kılınırdı. Teravihe yetişileceği için iki durumda da acele edilirdi.İftarlık ise yukarıda verilen üç anlamı da kapsamakla beraber halk arasında daha çok ikinci anlamı kullanılır. Buna göre genellikle oruç tutan çocukları özendirmek için onların sevdiği şeker, çikolata, meyve, çerez gibi yiyeceklerden ‘iftarlık’ olarak hediye verilir; çocuk onları iftar sofrasına koyarak top atılmasını bekler ve o hediyeyle orucunu açar, sonra iftariyelikleri yemeye başlar. Niyetli iken bir çay sofrasında veya yemek yiyen birileriyle beraber bulunursanız da mevcut yemeklerden size göz hakkı olarak iftarlık paket yaparlar. Veya manimizdeki davulcumuza verildiği gibi bir paket lokum, badem ezmesi, çikolata vb. iftarlık olarak hediye edilir, iftarda onlarla orucunuzu açarsınız.İftarlıklar, diş kiraları gibi daha ne güzel adetlerimiz var ve çok şükür çoğu hâlâ yaşamakta… Gurbette bulunan öğrencilere, dar gelirlilere, şüphesiz sevdiğiniz dostlarınıza açacağınız iftar sofralarında bulunmanızı diliyorum. Ramazan güllaçsız olmaz, bu hafta nefis bir güllaç yapalım. Ağız tadı ve mutlulukla kalın, sevgili okuyucularım. n.halici@zaman.com.trGÜLLAÇMALZEMELER:14 güllaç6 su bardağı süt4 su bardağı şeker (zevke göre daha az veya fazla)1 su bardağı çekilmiş ceviz, badem vb. içiÜzerine reçel taneleriYAPILIŞI:Sütü kaynat, şeker ilave et. Eridikten sonra el dayanacak sıcaklığa gelince güllaçtan biraz büyük, kenarlı tepsiye 2 kepçe koy. Bir güllacı içine batır. Yumuşayınca dört taraftan bohça katla.Bir kahve fincanının içine güllacın ortasını bastırarak yerleştir, içini koy. Taşan güllaç kenarlarını için üstüne kapat. Hafifçe bastır. Bir tepsiye ters çevir. Bütün güllaçları aynı biçimde hazırla. Üzerine artan sütü dök. Çok hafif ateşte bir taşım kaynat.Güllaçlar sarma, sigara, bülbül yuvası ve benzeri biçimlerde hazırlanabilir.Renk verilmek istenirse bir parça nöbet şekeri dövülüp serpilebilir veya renkli reçel taneleri yerleştirilebilir.İstenirse üzerine gül suyu da serpilebilir.Ramazan MenüsüİftariyeliklerSebze çorbasıSacda kuzu kavurmasıGül yapraklı marul salatasıZeytinyağlı karışık sebze kızartmasıSu böreğiGüllaçSahurSu böreğiVişne hoşafı
"Ezanlar hep okunduİftarlığım lokumduAç karnına çok yedimBana biraz dokundu” Ramazan manisiRamazan’ın ikinci haftasındayız. Bu hafta iftarlık ve iftariyeliklerden bahsedelim. İkisi arasında küçük farklılıklar bulunmakta… Sözlük anlamına göre “İftarlık: 1. İftarda top atılınca ilk yenilen yiyecek. 2. Oruçlu kişiye armağan olarak verilen her türlü yiyecek. 3. İftarda yenmeye elverişli “İftarlık lokum vb.”; iftariyelik ise “İftar açarken yemekten önce yenilen kahvaltılık hafif yiyecekler” olarak açıklanmakta... İftariyelikler sofrada hazır bulundurulan kahvaltılıklar ve yörelere göre değişen çeşitli hafif ve tadımlık yiyeceklerdir. Bu Urfa’da “çi küfte” olabilirken, Antakya’da cevizli biber, Konya’da iftar köftesi olarak adlandırılan kuru köfte olur. Her bölgenin, beldenin iftara uyan bir veya daha fazla yiyeceği de iftariyelikler arasında yer alır.Geçmişte ev hanımlarının Ramazan hazırlıkları arasında iftariyelikler en önemli yeri tutardı. Mevsime göre reçeller yapılır, dışarıdan alınacak, sucuk, peynir türleri ve diğerleri önceden satın alınır, telaş olmasın, ibadet aksamasın diye Ramazan’a bırakılmazdı. Anadolu kadınlarının çoğu mukabelesiz Ramazan geçirmezlerdi. Günümüzde, artık teravihe de gidiliyor… (Erdemli’deyim ve bu Ramazan’da da Ulucami hanımlarla dolup taşıyor, maşallah). Bu nedenle iftariyelikler dışında erişteler, yufkalar vb. hazır edilmeliydi ki yemek hazırlıkları ibadeti aksatmasın. Bu hazırlıklar sırasında mahalledeki muhtaç aileler de ihmal edilmez, gözetilirdi.Anadolu’nun çoğu yerinde oruç iftariyelikler ile açılır. İftariyelikler zemzem, hurma, tuz, peynir, zeytin, tereyağı, bal, pekmez, türlü çeşit reçeller başta olmak üzere kaymak, pastırma, sucuk, yoğurt, tahin-pekmez mevsimine göre domates, salatalık, küçük turplar, yeşillikler, kış mevsimiyse küpten kazınan kavurma, kıyma, acıka, cevizli biber, her tür küçük köfteler, börekler gibi ev hanımının yakıştırdığı bütün yiyeceklerden hazırlanabilir. Bu yiyecekler geçmiş zamanda meydan sinisi denilen on iki kişilik sofranın ortasına daha küçük bir sini ile konur; bir iki atıştırmadan sonra iftariyelikler sinisiyle sofradan kaldırılarak ortaya çorba getirilirdi. Böylelikle kahvaltılıklar tek tek toplanarak vakit kaybedilmezdi. Çorbayla başlamak isteyenler için çorbanın iftariyeliklerle beraber servis edildiği de olurdu. Bazı evlerde iftariyelikler yenildikten sonra akşam namazı kılınır, sonra yemek başlardı. Bazı evlerde ise iftariyeliklerden sonra yemek başlar, sonra namaz kılınırdı. Teravihe yetişileceği için iki durumda da acele edilirdi.İftarlık ise yukarıda verilen üç anlamı da kapsamakla beraber halk arasında daha çok ikinci anlamı kullanılır. Buna göre genellikle oruç tutan çocukları özendirmek için onların sevdiği şeker, çikolata, meyve, çerez gibi yiyeceklerden ‘iftarlık’ olarak hediye verilir; çocuk onları iftar sofrasına koyarak top atılmasını bekler ve o hediyeyle orucunu açar, sonra iftariyelikleri yemeye başlar. Niyetli iken bir çay sofrasında veya yemek yiyen birileriyle beraber bulunursanız da mevcut yemeklerden size göz hakkı olarak iftarlık paket yaparlar. Veya manimizdeki davulcumuza verildiği gibi bir paket lokum, badem ezmesi, çikolata vb. iftarlık olarak hediye edilir, iftarda onlarla orucunuzu açarsınız.İftarlıklar, diş kiraları gibi daha ne güzel adetlerimiz var ve çok şükür çoğu hâlâ yaşamakta… Gurbette bulunan öğrencilere, dar gelirlilere, şüphesiz sevdiğiniz dostlarınıza açacağınız iftar sofralarında bulunmanızı diliyorum. Ramazan güllaçsız olmaz, bu hafta nefis bir güllaç yapalım. Ağız tadı ve mutlulukla kalın, sevgili okuyucularım. n.halici@zaman.com.trGÜLLAÇMALZEMELER:14 güllaç6 su bardağı süt4 su bardağı şeker (zevke göre daha az veya fazla)1 su bardağı çekilmiş ceviz, badem vb. içiÜzerine reçel taneleriYAPILIŞI:Sütü kaynat, şeker ilave et. Eridikten sonra el dayanacak sıcaklığa gelince güllaçtan biraz büyük, kenarlı tepsiye 2 kepçe koy. Bir güllacı içine batır. Yumuşayınca dört taraftan bohça katla.Bir kahve fincanının içine güllacın ortasını bastırarak yerleştir, içini koy. Taşan güllaç kenarlarını için üstüne kapat. Hafifçe bastır. Bir tepsiye ters çevir. Bütün güllaçları aynı biçimde hazırla. Üzerine artan sütü dök. Çok hafif ateşte bir taşım kaynat.Güllaçlar sarma, sigara, bülbül yuvası ve benzeri biçimlerde hazırlanabilir.Renk verilmek istenirse bir parça nöbet şekeri dövülüp serpilebilir veya renkli reçel taneleri yerleştirilebilir.İstenirse üzerine gül suyu da serpilebilir.Ramazan MenüsüİftariyeliklerSebze çorbasıSacda kuzu kavurmasıGül yapraklı marul salatasıZeytinyağlı karışık sebze kızartmasıSu böreğiGüllaçSahurSu böreğiVişne hoşafı