Çanakkale Kara Savaşları’nın 100. yıldönümü vesilesiyle önceki gün yabancı ülkelerden gelen konuklarla anma töreni gerçekleştirildi. Peki o zafer nasıl kazanılmıştı? İşte 10 soruda Çanakkale Destanı...
1- Çanakkale Savaşı ne zaman oldu?
Genel algı, 1915 zaferinin Kurtuluş Savaşı esnasında meydana gelen bir harp olduğudur. Oysa Çanakkale Cephesi, 3 Kasım 1914 ile 9 Ocak 1916 tarihleri arasında Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda Almanlarla ittifak sonucu İngiltere, Avustralya, Yeni Zelanda, Hindistan ve Fransa güçlerine karşı Gelibolu yarımadasında verdiği kara ve deniz harekâtıdır.
2- Savaş zamanında padişah kimdi?
Harp esnasında, Osmanlı saltanatında, 35. Osmanlı padişahı, 114. İslam halifesi V. Mehmet Reşat bulunuyordu. Abdülmecid Han’ın üçüncü oğlu olan Sultan Reşat, ağabeyi II. Abdülhamid’den sonra tahta çıkar. 1909-1918 yılları arasında saltanatta bulunan Sultan Reşat, imparatorluğun en trajik zamanlarını yaşadığı devirde hükümdardır. Devrinde Balkan savaşları, Trablusgarp’ın işgali gibi mühim hadiseler yaşanır. 3 Temmuz 1918 tarihinde böbrek yetmezliğinden ötürü vefat ettiğinde 73 yaşındaydı.
3- Savaş sırasında Genelkurmay başkanı kimdi?
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kurucu önderlerinden Enver Paşa’ydı. 1914’te Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Almanlarla beraber girmesine karar verdi. Savaş zamanı ‘Harbiye Nazırı ve Başkumandan Vekili’ sıfatıyla askerî; politikayı yönlendirmiştir.
4- Çanakkale Savaşı’nın başkomutanı kimdi?
Liman von Sanders Paşa’ydı. Osmanlı Devleti’ne subay ve danışman olarak hizmet veren Alman general, 1913 yılında Enver Paşa tarafından Alman Danışma Kurulu başkanlığına atanır. Ağustos 1914’te I. Kolordu komutanı olur. Almanlarla yapılan anlaşmalar gereğince kendisine ‘Mareşal’ unvanı verilir. Mart 1915’te ise Çanakkale cephesinde yeni teşkil eden 5. Ordu Komutanlığı’nın başına getirilir.
5- Mustafa Kemal’in Çanakkale’deki vazifesi neydi?
Çanakkale’nin üçüncü cephesi addedilen Anafartalar’ın kumandanıydı. Kurmay albay rütbesiyle, başarılı çarpışmalara öncülük etmiştir.
6- Çanakkale’de kaç cephede savaşıldı?
Osmanlı askeri, Arıburnu ve Anafartalar olmak üzere iki cephede savaştı. Arıburnu’ndaki çatışmalar, 25 Nisan 1915’te başlamış, 6 Ağustos’ta sona ermiştir. En meşhur harekât, Anzak Kolordusu tarafından yapılan çıkarmadır. Anafartalar Cephesi ise 6 Ağustos’ta Suvlo Koyu civarında başlamış, daha sonra Arıburnu ile birleşilmiştir.
7- Çanakkale’de kaç şehit verildi?
Bir yıldan fazla süren muharebelerde her iki taraf büyük kayıplar verdi. Zekeriya Kurşun’un aktardığı bilgilere göre, İtilaf devletleri Çanakkale’ye 410 bin İngiliz, 79 bin Fransız olmak üzere yarım milyona yakın asker gönderdi. Sadece İngiliz kuvvetlerinin kaybı 213 bin 980 kişiyi buldu. Çanakkale muharebelerine katılan Türk kuvvetleri ise yaklaşık 700 bin kişi. Erat, genellikle kısım kısım kullanıldığından zayiatın belirlenmesi güçleşmiş ve çeşitli rakamlar ortaya atılmıştı. Bu rakamlar 190 bin ile 350 bin arasında değişiyor. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’nın resmî; kayıtlara dayanarak tespit ettiği şehit sayısı ise 213 bin 882.
8- Seyit Onbaşı, savaştan sonra ne iş yaptı?
Asıl adı Seyit Ali Çubuk olan bu kahraman Osmanlı askeri, Çanakkale Cephesi’nde topçu eri olarak Rumeli Mecidiye Tabyası’nda görev yapmıştı. 215 kg ağırlığındaki top mermilerini sırtlamış ve Fransız zırhlısı Bouvet’e ağır hasarlar verdirerek bir süre sonra alabora olmasını sağlamıştır. Bu başarısından ötürü onbaşı rütbesini alan Seyit Ali Çubuk, savaş bitimi memleketi Balıkesir’in Çamlık köyüne dönmüştü. Ormancılık ve kömürcülük işiyle meşgul olan kahraman askerimiz, 1939 yılında verem nedeniyle Hakk’ın rahmetine kavuştu.
9- Çanakkale Türküsü nerede yazıldı?
Türkünün ev sahibi, Kastamonu’nun Araç ilçesine bağlı Güzlük köyü. “Çanakkale içinde bir kırık testi/Analar babalar ümidi kesti…” sözlerinin yer aldığı ağıt, aynı köyden 25 şehidin verilmesi sonucu yakıldı.
10- Zaferin sonunda ne oldu?
İstanbul’u bir ayda ele geçirmeyi hedefleyen İtilaf Devletleri, bu amacına ulaşamadı. İngiltere ve Fransa’dan yardım alamayan Rusya’da Çarlık rejimi çöktü, Bolşevik Devrimi yaşandı. Balkan Savaşları sonrası moralman çöken Osmanlı ordusu, yeniden güç kazandı. Emperyalizme karşı verilen bu başkaldırı, Millî; Mücadele ruhunu ortaya çıkardı. Diğer coğrafyalardaki Müslümanların istiklallerini kazanmaları adına dönüm noktası oldu.